2 не

2 не 2 не

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

pay, § 4), сонда кейбір амальгамалар металдың сынаппен интерметалдык косылысы болып табылады, мысалы: Hg9K, H g9K.2i H g3K, H g2K, HgK т. т. Терт металл Mn, Fe, Co, Ni амальгама түзбейді. Сынап сырт қарағанда 1 жэне 2 валентті, соган сэйкес Hg20 — сынап (I) оксиді (кара түсті), FlgO — сынап (II) оксиді (қызыл түсті) дейді . Бірак шын анықтығына келгенде Hg20 косылыстардағы сынаптың атомдары да екі валентті екен, бірак валенттігінің біреуі өзара байланысуына жұмсалады. Сынап (II) оксиді FlgO медицинада колданылады. Сынапты ауада кыздырғанда да тотыға қоймайды, қайнау температурасына такап ұзақ уақыт кыздырса ғана тотыгып HgO сынап II оксидін түзеді; енді осыны кыздырыцқыраса кайтадан сынап пен оттекке айрылады. Сынапта, бір кызығы, гидроксид жоқ, тұздарын сілтімен әрекеттесек гидроксидтіц орнына оксидтері түзіледі: [Hg2] (N 0 3) 2 + 2Na0H = j. [Hg2] 0 + 2N aN 0 3 + H20 H g (N 0 3) 2 + 2N a0H = |H g 0 + 2 N aN 0 3 + H20 Сынаптың косылыстары у екендігі жоғарыда айтылды. Туздарыныц уландыру күші диссоциациялану дәрежесіне тәуелді өзгереді. H g (N 0 3) 2— күшті, HgCl2 — әлсіз, H g(C N )2— одан да әлсіз электролит. Осы багытта, яғни диссоциациялану дэрежесі кеміген сайын, уландыру күші әлсірейді. Сынап туздарыныц мацыздылары: Б ір валентті сынап хлориді [Hg2] С12, муны к а л о - мель деп атайды, ақ түсті, суда ерімейтін унтак зат, оны алу ушін: не болмаса: [Hg2] (N 0 3) 2 + 2NaCl = ^ [ H g 2]C l2 + 2 N aN 0 3 HgCl2 + H g = [Hg2] СІ2 Каломель медицинада ішті тазалайтын дэрі ретінде колданылады: [Hg2] 2+ ионыныц косылыстары жағдайына карай бірде тотыктырғыш: бірде тотыксыздандырғыш: [Hg2]C l2 + SnCl2= 2 H g + SnCl4 [Hg2]CI2 + Cl2 = 2HgCl2 касиет көрсетеді. Осы ионныц косылыстары диспропорцияланғыш келеді: [Hg2] 2+ = H g ° + H g2+. i 2 —J— Кей жагдайда бул реакцияныц тез жүретіндігі сондай, [Hg2j 532

ионынын келесі бір туындыларын, мысалы [Hg2] (CN ) 2 не [Hg2] S сияктыларды, жекелеп шығарып алуға болмайды: [Hg2] (N 0 3) 2 + 2 K C N = H g + H g(C N ) 2 + 2K N 0 3 [Hg2] (N 0 3) 2 + H 2S = Hg + HgS + 2H N 0 3 Е к і валентті сынап хлориді HgCl2 бұл сулема деп те аталатын, түссіз, нашар еритін зат. Сулеманы ел арасында алмас деп атайды. Оны алу үшін: H g S 0 4 + 2NaCl = HgCl2+ N a2S 0 4 Алмастын ерітіндісі ток өткізбейді, өйткені бүл ионға диссоциацияланбайтын азғана түздын бірі. Алмас та, сынаптын ерімтал түздары сиякты, күшті у, 0,2— 0,4 грамы адамды өлтіреді. Өте сұйык ерітіндісін (1:1 000) медицинада дезинфекция үшін қолданады. Б ір валентті сынап нитраты [Hg2] (N 0 3) 2— бұл «бір валентті» сынап түздарыныц ішінде ерімталыныц бірі, оны алу үшін артығымен алынған сынапқа салқын азот кышкылымен әрекет етеді: 6Hg + 8H N 0 3 = 3Hg2(N 0 3) 2 + 2 N 0 + 4H20 медицинада колданылады. Е к і валентті сынап нитраты H g (N 0 3) 2 жаксы ерімтал, оны алу үшін ыстык азот кышкылымен сынапка эрекет етеді. Сынаптыц баска косылыстарын алу үшін ұсталады. Сынап та комплекс түзуге бейім. XX тарау ҮШІНШІ, ТѲРТІНШІ ЖЭНЕ БЕСІНШІ ҚОСЫМША ТОПТАРДАҒЫ МЕТАЛДАР Үшінші, тѳртінші жэне бесінші косымша (III В,-'IV В, V В) топтардағы металдарға — скандий, титан жэне ванадий топтарындағы металдар жатады. Косымша (В) топтардыц элементтерініц күрылыс жағынан ерекшелігі, олардыц d-катарында электрон болуына байланысты. Біз окып ѳткен мыс жэне мырыш топшасыныц металдарында ол катпарда d'° электроннан бар. Үлкен периодтардағы элементтердіц электрондарын орналастырғанда, әрбір үлкен периодтыц үшінші элементіне келгеніміз- Де, оныц соцғы электроны, сырткы кабатка емес, сырттан санағанда екінші ішкі кабаттағы d-катпарға орналасатындығын еске түсірейік (III тарау). Міне, сол үлкен периодтардыц үшінші элементтері — енді танысатын скандий топшасыйдағы металдар. Демек, скандий топшасыныц металдарында — екі электрон, ванадий топшасыныц металдарында — үш электрон болады. Бұл 533

ионынын келесі бір туындыларын, мысалы [Hg2] (CN ) 2 не [Hg2] S<br />

сияктыларды, жекелеп шығарып алуға болмайды:<br />

[Hg2] (N 0 3) 2 + 2 K C N = H g + H g(C N ) 2 + 2K N 0 3<br />

[Hg2] (N 0 3) 2 + H 2S = Hg + HgS + 2H N 0 3<br />

Е к і валентті сынап хлориді HgCl2 бұл сулема<br />

деп те аталатын, түссіз, нашар еритін зат. Сулеманы ел арасында<br />

алмас деп атайды. Оны алу үшін:<br />

H g S 0 4 + 2NaCl = HgCl2+ N a2S 0 4<br />

Алмастын ерітіндісі ток өткізбейді, өйткені бүл ионға диссоциацияланбайтын<br />

азғана түздын бірі.<br />

Алмас та, сынаптын ерімтал түздары сиякты, күшті у,<br />

0,2— 0,4 грамы адамды өлтіреді. Өте сұйык ерітіндісін (1:1 000)<br />

медицинада дезинфекция үшін қолданады.<br />

Б ір валентті сынап нитраты [Hg2] (N 0 3) 2— бұл<br />

«бір валентті» сынап түздарыныц ішінде ерімталыныц бірі, оны<br />

алу үшін артығымен алынған сынапқа салқын азот кышкылымен<br />

әрекет етеді:<br />

6Hg + 8H N 0 3 = 3Hg2(N 0 3) 2 + 2 N 0 + 4H20<br />

медицинада колданылады.<br />

Е к і валентті сынап нитраты H g (N 0 3) 2 жаксы<br />

ерімтал, оны алу үшін ыстык азот кышкылымен сынапка эрекет<br />

етеді. Сынаптыц баска косылыстарын алу үшін ұсталады. Сынап<br />

та комплекс түзуге бейім.<br />

XX тарау<br />

ҮШІНШІ, ТѲРТІНШІ ЖЭНЕ БЕСІНШІ ҚОСЫМША<br />

ТОПТАРДАҒЫ МЕТАЛДАР<br />

Үшінші, тѳртінші жэне бесінші косымша (III В,-'IV В, V В)<br />

топтардағы металдарға — скандий, титан жэне ванадий<br />

топтарындағы металдар жатады.<br />

Косымша (В) топтардыц элементтерініц күрылыс жағынан<br />

ерекшелігі, олардыц d-катарында электрон болуына байланысты.<br />

Біз окып ѳткен мыс жэне мырыш топшасыныц металдарында<br />

ол катпарда d'° электроннан бар.<br />

Үлкен периодтардағы элементтердіц электрондарын орналастырғанда,<br />

әрбір үлкен периодтыц үшінші элементіне келгеніміз-<br />

Де, оныц соцғы электроны, сырткы кабатка емес, сырттан санағанда<br />

екінші ішкі кабаттағы d-катпарға орналасатындығын<br />

еске түсірейік (III тарау). Міне, сол үлкен периодтардыц үшінші<br />

элементтері — енді танысатын скандий топшасыйдағы металдар.<br />

Демек, скандий топшасыныц металдарында — екі электрон,<br />

ванадий топшасыныц металдарында — үш электрон болады. Бұл<br />

533

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!