Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
§ 3. А Л Т Ы Н<br />
Алтын табиғатта сап түрде кездесетін металл. Алтынның<br />
ұсақ түйірлері кварц ішінде, немесе кварц құмы арасында шашырацқы<br />
күйде болады. Алтынның табиғаттағы қосылысы алтын<br />
теллуриді (калаверит) АиТе2 құрамында жэне мыстыц, корғасынныц<br />
сульфид кендерінде болады.<br />
Біздіц елде алтын Сібірде, Оралда жэне Орта Азия<br />
мен Қазақстанда да кездеседі.<br />
Құмда шашылған аз алтынды (тоннасына 2—4 г) ажыратып<br />
алу үшін әр түрлі әдіс қолданады. Ец оцай, көптен қолданылып<br />
келе жатқан әдіс — құмды ағын сумен жуу, сонда құм қиыршықтары<br />
суға ілесіп кете береді де, алтын ауыр болғандықтан<br />
қалып кояды. Екінші бір әдіс алтынды амальгамаға айналдыру.<br />
Сынап көпшілік металдарды өз ішінде еріте алады, ол<br />
ерітіндіні амальгама дейді. Амальгамадағы алтынды шығарып<br />
алу үшін, амальгаманы қыздырса, еынап ұшып кетеді, оныц буын<br />
жинап, салқындатып кайтадан іске қосады. Бірак бүл екі әдіспен<br />
де құмдағы алтын түгел алынбайды, көп болса, 75% ғана алынада.<br />
Бұлардан гөрі тәуірірек әдіс цианид әдісі. Ішінде алтын<br />
калган жынысты KCN тұзыныц 0,02—0,2% ерітіндісімен 2—3 рет<br />
кайталап шаймалап жуады, сонда:<br />
4Au + 8NaCN+2H20 + 0 2 = 4Na[Au(CN)2] + 4NaOH<br />
Комплексті косылыс құрамындағы алтынды мырыштыц, жәрдемімен<br />
ығыстырып шығарады:<br />
2Na [Au(CN)2] + Zn = Na2[Zn(CN)4] + 2Au<br />
Бүл шыққан алтынды мырыштан тазалау үшін сұйык күкірт<br />
кышкылымен жуады, мырыш еріп кетеді. Күміс сиякты баска<br />
коспалардан тазалау үшін концентрленген ыстык күкірт кышкылымен<br />
жуады, онда күміс Ag2S 0 4-Ke айналады. Кейде күмістен<br />
тазалау үшін электролиздеуді колданады — анод — тазартылмаған<br />
алтын, катод — таза алтын, электролит ретінде Н [АиСЦ]<br />
ертіндісін колданады сонда күміс анод шламы түрінде қалады.<br />
Алтын — жүмсак сары түсті, соғылғыш, созылғыш, жайылғыш,<br />
ауыр, жұмсак металл. Қалыцдығы, 0,0001 мм фольга жасауға<br />
болады.<br />
Алтын жүмсак болғандыктан таза түрде емес, мыс және<br />
күміспен араластырылған құйма түрінде колданылады. Түрлі<br />
алтын заттарды алтын мец мыстыц кұймасынан жасайды, ол<br />
кұймада көбінесе 58,3%/ алтын болады (алтын заттардын,<br />
пробасы 583).<br />
Алтын да күміс сиякты тізбекті косылыстар түзеді, мысалы<br />
Aul:<br />
/<br />
/ I<br />
Au \<br />
/ ^ Aux | / A a /<br />
524
Change language