2 не
2 не 2 не
жұтылады (163-сурет). Ен, көп жұтылатын сәуленің толқын ұзындығы мынадай формуламен есептелінеді: к = — = С - ^ у Д мұндағы С -жарык жылдамдығы; һ -Планк тұрактысы; А -жіктелу энергиясы. Титанның аквокомплексі [Ті(Н20 6)]3+ негізінен толкын ұзындығы 500 нм сәулені жұтады Және аз мелшерде толкын ұзындықтары 400-700 нм- аралығындағы сәулелерді жұтады. Бұл толқын ұзындыктары сары, жасыл сәулелерге сэйкес келеді. Демек, үш валентті титанның судағы ерітіндісі аркылы ѳткен ак сәуленің сары, жасыл сәулелері ерітіндіде жұтылып. калады да, кызыл және күлгін сәулелер ерітінді аркылы өтеді. Сондыктан да титан аквокомплексінін ерітіндісі кызылкүлгін түске боялған болады. Баска комплекстердің түстілігі де осылай түсіндіріледі. Сонымен кристалдык ѳріс теориясы комплексті косылыстардын кѳптеген касиеттерін түсіндіре алады. § 6. КОМПЛЕКСТІ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯМ! ЖЭНЕ АТАЛУЫ Комплекстер ішкі сферасынын зарядына карай, катионды, анионды жэне бейтарап болып үш топка бѳлінеді. Катионды комплекстер орталык ионның айналасына бейтарап молекулалар (N 2O, NH3 жэне т. б.) координацияланғанда түзіледі. Мысалы, [AI (Ы20)б] С13 жэне [Cr (NH3) 4] С13. Бѵл косылыстардагы комплексті [А1(Н20 ) 6]3+ жэне [Cr(NH3)6]3+ иондар он зарядталган. Анионды комплекстерде комплекс түзушінін ролін он зарядталган ион, ал лигандтар ролін аниондар аткарады. Мысалы, К4[Fe(CN)6] , K2[BeF4] , Na2(Zn(OH)4] , жэне т. б. K4(Fe(CN)6] “ -да комплексті анион Fe(CN)64~ темір катионының Ғе2+ айналасына CN“" аниондары координацияланғанда түзіледі. Бейтарап комплекстер атомнын айналасына молекулалар координацияланганда (мысалы, [Ni(CO)4] ) немесе он зарядталган комплекс түзушінін айналасына анион мен молекулалар катар координацияланғанда түзіледі (мысалы, [Pt(NH3)2С12] ) Бейтарап комплекстердін сырткы сферасы болмайды. Комплекс түзушінің ролін кез-келген элемент аткаруы мүмкін. Бірақ, ен жиі ұшырасатын комплекс түзушілер d -жэне f.-элементтер болып табылады. Лигандтар орталык атоммен бір атом аркылы немесе бірнеше атом аркылы байланысуы мүмкін. Осыган сэйкес олар монодентатты (бір түсті), бидентатты (екі түсті), тридентатты... полидентатты болып бѳлінеді. Монодентатты лигандтарға Cl~, Br- , Ғ - , ОН“_, NH3, FI20 т. б. жатады. Бидентаты лигандтарға этилендиамин NH2 —СН2 —СН2 — NH2 (кыскартылған белгісі еп) мысал бола алады. Этилендиамин орталык атоммен кұрамындағы екі азот аркылы байланысып, хелатты (сақиналы) комплекстер түзеді: 510
[ cu(nH3)a] 2 + [Cu(en)2] 2+ Хелатты комплекстер өте тұракты болады. Хелатты комплекстер түзетін бидентатты лигандтарға этилендиаминнен баска СОз2 -, S042- жэне т. б. жатады. Бидентатты лигандтар орталык атоммен екі атомы немесе бір атомы аркылы байланысуы мүмкін: Бірінші комплексте сульфат ион орталык атоммен бір оттек аркылы байланысып монодентатты лиганд ролінде болса, екінші комплексте орталык атоммен екі оттек аркылы баланысып бидентатты лиганд есебінде тұр. Комплекстердің аталуы. Комплексті косылыстардын аттары ұзак уакыт бойы Вернердін номенклатурасы бойынша аталып келеді. 1962 жылдан бастап Химиктердің Халыкаралык одагы (IUPAC) ұсынған жаңа номенклатура колданылады.; Жаңа номенклатура бойынша комплекс кұрамындагы теріс зарядталган лигандтардын атауына о деген жалгау жалганады. Мысалы: С1~ (хлоро), Вг~ (бромо), SÖ2~ (сульфато), SCN~ (тиоцианато), т. с. с. Электробейтарап лигандтар былай аталады: Н2О (акво), NH3 (аммин), СО (карбонил), N0 (нитрозил) жэне т. б. Комплекс кұрамындағы лигандтардын саны грек сан есімдерімен белгіленеді: ди (екі), три (үш), тетра (тѳрт), пента (бес), гекса (алты), т. с. с. Комплексті катионды атағанда алдымен саны кѳрсетіліп теріс зарядталган лигандтар, одан сон саны кѳрсетіліп бейтарап лигандтар, одан сон барып орталык атом аталады. Орталык атомнын тотығу дэрежесі жакша ішіндегі рим цифрымен белгіленеді. Мысалы: [Со(ІЧНз)4СІ2]. дихлоротетрааммин кобальт (III). Орталык атомнын тотығу дәрежесі нѳл болғанда (0) белгісі колданылады. Комплексті анионнын аталуы комплексті катионның аталуына ұқсас, тек орталык атомнын атауына ат Деген жалғау жалғанады. Мысалы: 511
- Page 462 and 463: сак, бұлар реакциял
- Page 464 and 465: шығарады. Ал, онын,
- Page 466 and 467: Металдардағы қоспа
- Page 468 and 469: мов (1927 жылдан), H. A.
- Page 470 and 471: I Үшінші негізгі то
- Page 472 and 473: 148-сурет. Тетрагона
- Page 474 and 475: кылдары окай гидра
- Page 476 and 477: х(Э20з-у5102-2Н20Э = А1, Cr,
- Page 478 and 479: сондыктан транспор
- Page 480 and 481: (1040°С) бірден булан
- Page 482 and 483: р электрондар) болғ
- Page 484 and 485: Бериллий туздарыны
- Page 486 and 487: міне, осы ак магнез
- Page 488 and 489: Шыққан кальций окс
- Page 490 and 491: Оксидтері мен ги др
- Page 492 and 493: Қышқылдармен, кышк
- Page 494 and 495: л и т Na2S 0 4 • 10Н20, те
- Page 496 and 497: Рубидий жэне цезий
- Page 498 and 499: Үшінші бөлім К О С Ы
- Page 500 and 501: тұрақты болғанымен
- Page 502 and 503: иондар не бейтарап,
- Page 504 and 505: 1 KA1(S04)2**K- + A l - + 2 S O f
- Page 506 and 507: дің түзілуінің жол
- Page 508 and 509: о) Ro КАд+ 6) 2R0 m 155-сур
- Page 510 and 511: тетраэдрлік компле
- Page 514 and 515: [BeF4]2- [Fe(CN)6]4- Комплек
- Page 516 and 517: екі комплекс түзуш
- Page 518 and 519: беріктенеді. Демек,
- Page 520 and 521: 2FeS + 3 0 2 = 2Fe0 + 2S 02 2Cu2S +
- Page 522 and 523: Мыс оксидініқ тоты
- Page 524 and 525: циялап отыр, сонын,
- Page 526 and 527: § 3. А Л Т Ы Н Алтын т
- Page 528 and 529: Алтынның оңайырақ
- Page 530 and 531: 4Zn + 8H N 0 3 = 4 Z n (N 0 3) 2 +
- Page 532 and 533: комплекстерінік іш
- Page 534 and 535: pay, § 4), сонда кейбір
- Page 536 and 537: электрондар валент
- Page 538 and 539: Үшеуі де ауада, суд
- Page 540 and 541: элементтермен үкса
- Page 542 and 543: Осымен қабат: 3Nb + 5HN0
- Page 544 and 545: менттері: бұларда д
- Page 546 and 547: § 1. Х Р О М Хром жара
- Page 548 and 549: Cr20 3 + 2КОН = 2КСг0 2 + Н2
- Page 550 and 551: Хром ангидридінің
- Page 552 and 553: РЬМо04, түрінде кезд
- Page 554 and 555: Өндірілетін вольфр
- Page 556 and 557: М а р г а н е ц то п ш
- Page 558 and 559: құрамына араластыр
- Page 560 and 561: Mn (II) туындылары тот
жұтылады (163-сурет). Ен, көп жұтылатын сәуленің толқын<br />
ұзындығы мынадай формуламен есептелінеді:<br />
к = — = С - ^<br />
у Д<br />
мұндағы С -жарык жылдамдығы; һ -Планк тұрактысы; А -жіктелу<br />
энергиясы. Титанның аквокомплексі [Ті(Н20 6)]3+ негізінен<br />
толкын ұзындығы 500 нм сәулені жұтады Және аз мелшерде<br />
толкын ұзындықтары 400-700 нм- аралығындағы сәулелерді<br />
жұтады. Бұл толқын ұзындыктары сары, жасыл сәулелерге<br />
сэйкес келеді. Демек, үш валентті титанның судағы ерітіндісі<br />
аркылы ѳткен ак сәуленің сары, жасыл сәулелері ерітіндіде жұтылып.<br />
калады да, кызыл және күлгін сәулелер ерітінді аркылы<br />
өтеді. Сондыктан да титан аквокомплексінін ерітіндісі кызылкүлгін<br />
түске боялған болады. Баска комплекстердің түстілігі де<br />
осылай түсіндіріледі.<br />
Сонымен кристалдык ѳріс теориясы комплексті косылыстардын<br />
кѳптеген касиеттерін түсіндіре алады.<br />
§ 6. КОМПЛЕКСТІ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯМ! ЖЭНЕ<br />
АТАЛУЫ<br />
Комплекстер ішкі сферасынын зарядына карай, катионды,<br />
анионды жэне бейтарап болып үш топка бѳлінеді.<br />
Катионды комплекстер орталык ионның айналасына бейтарап<br />
молекулалар (N 2O, NH3 жэне т. б.) координацияланғанда түзіледі.<br />
Мысалы, [AI (Ы20)б] С13 жэне [Cr (NH3) 4] С13. Бѵл косылыстардагы<br />
комплексті [А1(Н20 ) 6]3+ жэне [Cr(NH3)6]3+ иондар<br />
он зарядталган.<br />
Анионды комплекстерде комплекс түзушінін ролін он зарядталган<br />
ион, ал лигандтар ролін аниондар аткарады. Мысалы,<br />
К4[Fe(CN)6] , K2[BeF4] , Na2(Zn(OH)4] , жэне т. б. K4(Fe(CN)6] “<br />
-да комплексті анион Fe(CN)64~ темір катионының Ғе2+ айналасына<br />
CN“" аниондары координацияланғанда түзіледі.<br />
Бейтарап комплекстер атомнын айналасына молекулалар<br />
координацияланганда (мысалы, [Ni(CO)4] ) немесе он зарядталган<br />
комплекс түзушінін айналасына анион мен молекулалар<br />
катар координацияланғанда түзіледі (мысалы, [Pt(NH3)2С12] )<br />
Бейтарап комплекстердін сырткы сферасы болмайды.<br />
Комплекс түзушінің ролін кез-келген элемент аткаруы мүмкін.<br />
Бірақ, ен жиі ұшырасатын комплекс түзушілер d -жэне f.-элементтер<br />
болып табылады. Лигандтар орталык атоммен бір атом<br />
аркылы немесе бірнеше атом аркылы байланысуы мүмкін. Осыган<br />
сэйкес олар монодентатты (бір түсті), бидентатты (екі түсті),<br />
тридентатты... полидентатты болып бѳлінеді. Монодентатты<br />
лигандтарға Cl~, Br- , Ғ - , ОН“_, NH3, FI20 т. б. жатады. Бидентаты<br />
лигандтарға этилендиамин NH2 —СН2 —СН2 — NH2 (кыскартылған<br />
белгісі еп) мысал бола алады. Этилендиамин орталык<br />
атоммен кұрамындағы екі азот аркылы байланысып, хелатты<br />
(сақиналы) комплекстер түзеді:<br />
510
Change language