2 не
2 не 2 не
тетраэдрлік комплексте октаэдрлік комплекске қарағанда нашарлау жіктеледі. Тетраэдрлік комплекстің жіктелу энергиясы Аг лигандтары бірдей октаэдрлік комплекстің жіктелу энергиясынан 9/4 есе аз болады. Д т— -д- Д0 мұндағы Д-ның төменгі жағындағы Т жэне О әріптері тетраэдрлік жэне октаэдрлік қоршау деген мағына білдіреді. Квадратты комплекс октаэдрлік комплекстегі z -осьтерінің бойындағы екі лигандын алыстатқанда түзіледі. Октаэдрлік комплексте сІг2-, dx2 у2 -орбитальдарынын энергиялары бірдей, ал квадратты комплексте айырмашылык пайда болады. Себебі квадратты комплексте z -осінің бойында орналаскан d 2 -орбиталіне тікелей эсер ететін лигандтар жок, ал d 2—у2 -орбиталі х-жэне у-осьтерінін бойына орналаскан лигандтардун ыкпалында болады (5-6 суреттерді кара). Сондыктан квадратты комплексте d 2—у2 -орбиталінін, энергиясы d 2 -орбиталінін, энергиясынан үлкен. Квадратты комплексте dxy -орбиталінің төрт жапыракшасынын, тѳртеуі де лигандтар орналаскан жазыктыкта (XVжазыктығы), ал dyz-, dzx -орбитальдарынын, лигандтар орналаскан жазыктыкта тек екі жапыракшалары гана болады. (157- суретке кара). Демек, квадратты комплексте dxy -орбитальдары dyz-dzx -орбитальдарына Караганда лигандардан каттырак тебіледі, сондыктан онын, энергиясы dyz-, dzx -орбитальдарынын, энергиясынан жоғары болады. 161-суретте d -деңгейшесінің октаэдрлік жэне квадратты комплекстердегі жіктелу схемалары келтірілген. Сонымен комплекс кұрамындағы ионнын, d -деңгейшесі жіктеледі. d -денгейшесінің жіктелу схемасы мен энергиясы комплексен, конфигурациясына (кұрылысына), лиганд пен комплекс түзушінің табигатына байланысты болады. § 5. К О М П Л Е К С Т І К О С Ы Л Ы С Т А Р Д Ы Н , М А Г Н И Т Т ІК Қ А С И Е Т Т Е Р І Кристалдык ѳріс теориясы бойынша комплексті косылыстардын, магниттік касиеттерін түсіну үшін, электрондардын жіктелген d -орбитальдарға орналасу ретін білу керек. Электрондардын, d -орбитальдарға орналасу реті жіктелу энергиясы Д мен электрондардын өзара жұптасу энергияларынын Р шамасына Вос ионның d - орбитальдары Тетраэдрлік комп - лекстегі d - орбитальдар 160-сурет. JleraHÄfapÄbiH, тетраэдрлік өрісіндегі d — деңгейшесінің жіктелуі. 508 161-сурет. Октаэдрлі жэне квадратты комплекстердегі d-деңгейшенің жіктелуі
байланысты болады. Егер, лигандтың тудыратын өрісі элсіз болса, жіктелу энергиясынын шамасы электрондардын жұптасу энергиясынан аз болады (А < Р ). Онда барлык d-орбитальдар алдымен бір электронмен, одан сон екінші электронмен толхырылады. Егер, лигандтын тудыратын ѳрісі күшті болса, жіктелу энергиясынын шамасы электрондардын жүптасу энерГгиясынан үлкен болады, (Д*>Р), онда алдымен тѳменгі энергиялы орбитальдар, одан сон жогары энергиялы орбитальдар толтырылады. Мысал ретінде үш валентті кобальттын фторокомплексі [СоҒб]3- мен аммиакты [Со(ЫНз)6]3+ комплексіндегі d-электрондардын орналасуын қарастырамыз. Со3+ ионындағы d -электрондарды өзара жүптастыру үшін 251 кДж/моль энергия кажет, фторокомплексте жіктелу энергиясы Д = 156 кДж/моль. аммиакты комплексте жіктелу энергиясы Д = 265 кДж/моль. Ягни, фторокомплексте жіктелу энергиясынын шамасы электрондардын жұптасу энергиясынан аз, сондыктан фторокомплексте электрондар de жэне dy орбитальдарына орналасады. Аммиакты комплексте жіктелу энергиясы электрондардын жұптасу энергиясынан үлкен, электрондар de -орбитальдарына орналасады (162-сурет). Фторокомплексте 4 жалкы электрон бар, ал аммиакты комплексте жалкы электрондар жок, демек, СоҒб3^ көп спинді комплекс, ал Co(NH3)63+ -аз спинді комплекс. Қарастырылған мысалдан мынадай жалпы корытынды шығаруға болады. d -денгейшесін нашар жіктейтін лигандтардын комплекстері көп спинді, ал күшті жіктейтін лигандтардын комплекстері аз спинді болып келеді. Комплексті косылыстардын түсі. Комплексті косылыстардын түсі (бояуы) электронный жарык сәулесі әсерінен төменгі d -орбитальға (мысалы, dy -орбитальға ауысуынан пайда болады. Мысал ретінде үш валентті титан Ті3^(3£Г) су ерітіндісінде күлгін түсті [Ті(Н20)б]3+ аквокомплекс түрінде болады. Аквокомплекстегі жалғыз d -электрон dt -орбиталінан dy -орбиталіна ауысканда жарык энергиясы, жарық сәулесі ä£ . [Cof6] з- .. Со' з+ \ dr д2=2,8 эВ CCo(NH3)6]3+ 162-сурет. C 03+ ионындағы d — электрондардын октаэдрлік фторо — жэне аммиакты комплекстегі жіктелген d — орбитальдарға таралуы •о г §■ § & 3: Гі3+ / т — d* < Д=һ0 df СТі(Н20)6]3+ 163-сурет. [Ті.(Н20 6)]3+ комплекстегі d — электронный жарык сәулесі әсерінен төменгі dt денрейшесінен жоғары dy — деңгейшесіне ауысуы 509-
- Page 460 and 461: тін металдардын, құ
- Page 462 and 463: сак, бұлар реакциял
- Page 464 and 465: шығарады. Ал, онын,
- Page 466 and 467: Металдардағы қоспа
- Page 468 and 469: мов (1927 жылдан), H. A.
- Page 470 and 471: I Үшінші негізгі то
- Page 472 and 473: 148-сурет. Тетрагона
- Page 474 and 475: кылдары окай гидра
- Page 476 and 477: х(Э20з-у5102-2Н20Э = А1, Cr,
- Page 478 and 479: сондыктан транспор
- Page 480 and 481: (1040°С) бірден булан
- Page 482 and 483: р электрондар) болғ
- Page 484 and 485: Бериллий туздарыны
- Page 486 and 487: міне, осы ак магнез
- Page 488 and 489: Шыққан кальций окс
- Page 490 and 491: Оксидтері мен ги др
- Page 492 and 493: Қышқылдармен, кышк
- Page 494 and 495: л и т Na2S 0 4 • 10Н20, те
- Page 496 and 497: Рубидий жэне цезий
- Page 498 and 499: Үшінші бөлім К О С Ы
- Page 500 and 501: тұрақты болғанымен
- Page 502 and 503: иондар не бейтарап,
- Page 504 and 505: 1 KA1(S04)2**K- + A l - + 2 S O f
- Page 506 and 507: дің түзілуінің жол
- Page 508 and 509: о) Ro КАд+ 6) 2R0 m 155-сур
- Page 512 and 513: жұтылады (163-сурет).
- Page 514 and 515: [BeF4]2- [Fe(CN)6]4- Комплек
- Page 516 and 517: екі комплекс түзуш
- Page 518 and 519: беріктенеді. Демек,
- Page 520 and 521: 2FeS + 3 0 2 = 2Fe0 + 2S 02 2Cu2S +
- Page 522 and 523: Мыс оксидініқ тоты
- Page 524 and 525: циялап отыр, сонын,
- Page 526 and 527: § 3. А Л Т Ы Н Алтын т
- Page 528 and 529: Алтынның оңайырақ
- Page 530 and 531: 4Zn + 8H N 0 3 = 4 Z n (N 0 3) 2 +
- Page 532 and 533: комплекстерінік іш
- Page 534 and 535: pay, § 4), сонда кейбір
- Page 536 and 537: электрондар валент
- Page 538 and 539: Үшеуі де ауада, суд
- Page 540 and 541: элементтермен үкса
- Page 542 and 543: Осымен қабат: 3Nb + 5HN0
- Page 544 and 545: менттері: бұларда д
- Page 546 and 547: § 1. Х Р О М Хром жара
- Page 548 and 549: Cr20 3 + 2КОН = 2КСг0 2 + Н2
- Page 550 and 551: Хром ангидридінің
- Page 552 and 553: РЬМо04, түрінде кезд
- Page 554 and 555: Өндірілетін вольфр
- Page 556 and 557: М а р г а н е ц то п ш
- Page 558 and 559: құрамына араластыр
тетраэдрлік комплексте октаэдрлік комплекске қарағанда<br />
нашарлау жіктеледі. Тетраэдрлік комплекстің жіктелу энергиясы<br />
Аг лигандтары бірдей октаэдрлік комплекстің жіктелу энергиясынан<br />
9/4 есе аз болады.<br />
Д т— -д- Д0<br />
мұндағы Д-ның төменгі жағындағы Т жэне О әріптері тетраэдрлік<br />
жэне октаэдрлік қоршау деген мағына білдіреді.<br />
Квадратты комплекс октаэдрлік комплекстегі z -осьтерінің<br />
бойындағы екі лигандын алыстатқанда түзіледі. Октаэдрлік комплексте<br />
сІг2-, dx2 у2 -орбитальдарынын энергиялары бірдей, ал<br />
квадратты комплексте айырмашылык пайда болады. Себебі квадратты<br />
комплексте z -осінің бойында орналаскан d 2 -орбиталіне<br />
тікелей эсер ететін лигандтар жок, ал d 2—у2 -орбиталі х-жэне<br />
у-осьтерінін бойына орналаскан лигандтардун ыкпалында болады<br />
(5-6 суреттерді кара). Сондыктан квадратты комплексте<br />
d 2—у2 -орбиталінін, энергиясы d 2 -орбиталінін, энергиясынан<br />
үлкен. Квадратты комплексте dxy -орбиталінің төрт жапыракшасынын,<br />
тѳртеуі де лигандтар орналаскан жазыктыкта (XVжазыктығы),<br />
ал dyz-, dzx -орбитальдарынын, лигандтар орналаскан<br />
жазыктыкта тек екі жапыракшалары гана болады. (157-<br />
суретке кара). Демек, квадратты комплексте dxy -орбитальдары<br />
dyz-dzx -орбитальдарына Караганда лигандардан каттырак<br />
тебіледі, сондыктан онын, энергиясы dyz-, dzx -орбитальдарынын,<br />
энергиясынан жоғары болады. 161-суретте d -деңгейшесінің<br />
октаэдрлік жэне квадратты комплекстердегі жіктелу схемалары<br />
келтірілген.<br />
Сонымен комплекс кұрамындағы ионнын, d -деңгейшесі жіктеледі.<br />
d -денгейшесінің жіктелу схемасы мен энергиясы комплексен,<br />
конфигурациясына (кұрылысына), лиганд пен комплекс<br />
түзушінің табигатына байланысты болады.<br />
§ 5. К О М П Л Е К С Т І К О С Ы Л Ы С Т А Р Д Ы Н , М А Г Н И Т Т ІК Қ А С И Е Т Т Е Р І<br />
Кристалдык ѳріс теориясы бойынша комплексті косылыстардын,<br />
магниттік касиеттерін түсіну үшін, электрондардын жіктелген<br />
d -орбитальдарға орналасу ретін білу керек. Электрондардын,<br />
d -орбитальдарға орналасу реті жіктелу энергиясы Д мен<br />
электрондардын өзара жұптасу энергияларынын Р шамасына<br />
Вос ионның<br />
d - орбитальдары<br />
Тетраэдрлік комп -<br />
лекстегі<br />
d - орбитальдар<br />
160-сурет. JleraHÄfapÄbiH, тетраэдрлік<br />
өрісіндегі d — деңгейшесінің жіктелуі.<br />
508<br />
161-сурет. Октаэдрлі жэне квадратты<br />
комплекстердегі d-деңгейшенің<br />
жіктелуі
Change language