Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Қ ұ р а м ы н д а о с ы н д а й к о м п л е к с и о н ы б а р к о с ы л ы с т а р к о м -<br />
плексті к о с ы л ы с т а р ғ а ж а т а д ы .<br />
Комплексті косылыстарды ғылыми тұрғыдан Альфред<br />
Вернер (1866—1919 ж.) зерттеген; бұл жайындағы Вернердін<br />
жұмысы координациялык теория деп аталады.<br />
Жоғары келтірілген компл.ексті косылыстардыц аныктамасын Вернер<br />
ұсынған.<br />
XX ғасырдан бастап комплексті косылыстарды жете тексерген<br />
теориялар біздің елімізде шыкты, бұл салада үлкен ецбек<br />
сінірген біздіц ғалымдар Д. И. Менделеев, Н. С. Курнаков, эсіресе<br />
Л. А. Чугаев жэне осы кезде акад. И. И. Черняев, т. б.<br />
Л е в Александрович Чугаев Москвада туган. Москва университетін<br />
бітірген. Эуелгі кезде органикалык химиямен айналыскан, 1907 жылы<br />
Л. А. Чугаев Петербург университетінің анорганикалык химия кафедрасын<br />
менгеруге сайланады. Л. А. Чугаев комплексті косылыстардан кѳп ірі жұмыстар<br />
істеген, осы кезде Совет Одагында комплексті косылыстарды зерттеушілер Чугаевтың<br />
шэкірттері.<br />
Л. А. Чугаевтьщ платиналык металдардын химиясы жѳнінде істеген жұмыстары<br />
ерекше, сол металдарды алу эдістерінін осы күнгі теориялык негізі<br />
Чугаевтан шыккан. Ғылым академиясында 1918 ж. платина институтын ұйымдастыруға<br />
да Чугаев көп еңбек етті.<br />
Координациялык теория бойынша комплексті косылыста орталык<br />
орын алып тұрған ион, не атом (біздіц мысалымызда кремний)<br />
комплекс түзуші деп аталады. Мысалы, мына косылыстар<br />
CuS04-4NH3 не PtCl4-2КС1 комплексті косылыстар болады.<br />
Бұлардағы [Cu(NH3)4] S 0 4, Кг[(PtCl)б] мыс жэне платина<br />
иондары комплекс түзуші.<br />
Комплекс түзушініц айналасына, соныц әсері жететіндей жакындатканда<br />
жиналған, яки координацияланған иондарды не молекулаларды<br />
лигандтар (аддендтер) деп атайды. Міне, осылар<br />
(комплекс түзуші мен лигандтар) бірігіп, комплексті косылыстыц<br />
ішкі сферасын кұрайды. Ішкі сферага орналаспай<br />
калган иондар комплекс түзушіден алысырак орналасады, олар<br />
комплексті косылыстыц сырткы сферасын кұрайды.<br />
Комплексті косылыстарды жазганда олардыц ішкі жэне сырткы<br />
сфераларын айырып кѳрсету үшін іщкі сфераны жогарыда<br />
айтқандай квадрат жакшага алады. Мысалы:<br />
[Pt(NH3)4], С12, [NH4]C1, [Pt (NH3) гС12] Cb т.-б.<br />
Комплексті косылысты суга еріткенде сырткы сферадагы<br />
иондар диссоциацияланып кетеді. Сондыктан оныц комплекс<br />
ионмен байланысы иондык болады. Енді ішкі сферада координа-<br />
Цияланган иондар болсын, не молекулалар болсын, олар комплекс<br />
түзушімен байланыскан калпында диссоциацияланбайтын<br />
комплекс болып кала береді. Мысалы: PtCl4-4NH3 сиякты аммиакат<br />
комплексті косылыс [Pt(NH3)4Cl2)Cl2 былай диссоциацияланады:<br />
[Pt(NH3)4Cl2] CI2 ** [Pt(NH3) 4CI2] +2СГ<br />
Комплекстіц ішкі сферасында координацияланатын лигандтар<br />
499
Change language