You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
пан онға карай, яғни ол металдардағы d-электрондардыц саны<br />
көбейетін бағытта (III-тарау, § 8) жүрсек, химиялык активтігі<br />
аздап та болса кемиді (70-кесте).<br />
70-кесте<br />
К,осымша (не В) топтардағы металдардын химиялык активтігінің ѳзгеруі<br />
Ton I н ill IV V VI VII VIII<br />
Косымша<br />
(не В) топтын<br />
бас элементі Си Zu<br />
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni<br />
Ионданудын<br />
орта энергиясы<br />
(к Д ж /<br />
моль)<br />
782,4 920,5<br />
539,7 669,5 677,8 708,4 721,7 778,2 794,9<br />
Сонымен осы карап шыккан бағытта бұл металдардын, тотыксыздандырғыш<br />
кабілеті, демек, металдык касиеті кемиді.<br />
Бұл косымша топтар (не В) элементтерінің негізгі топтын<br />
металдарынан, әсіресе сілтілік жэне сілтілік-жер металдарынан<br />
бір айырмашылығы комплекс косылыстар түзуге бейім келеді.<br />
Мұндай косылыстарды кейбір негізгі топтардын, мысалы<br />
III А, IV А жэне V А топтарынын элементтері де түзеді.<br />
Ендігі жерде косымша топ элементтерін жекелеп окуға кіріспес<br />
бүрын комплекс косылыстарымен танысып ѳтейік.<br />
XVIII тарау<br />
КОМПЛЕКСТІ ҚОСЫЛЫСТАР<br />
Валенттік жайындағы ілім химияға әбден орныкканнан кейін<br />
химиялык косылыстардын барлығы карапайым не атомдык<br />
косылыстар жэне комплексті немесе молекулалык косылыстар<br />
делініп екіге бѳлінгендей болды.<br />
Біздін осы уакытка дейін окып келген косылыстарымыздын<br />
басым кѳпшілігі элементтердін атомдары косылысудан түзілген<br />
атомдык косылыстар. Бірак осымен катар біз кейбір күрделі<br />
косылыстармен де таныспыз, олар: кристаллогидраттар (Na2S 0 4-<br />
•ЮН20), аммиакаттар (CuS04-4NH3), ашудас (KA1(S04)2-<br />
• 12Н20), тиоарсенаттар (Na3AsS4), криолит (Na3AlFe) (X тарау,<br />
§ 2), фторсиликаттар (Na2SiF6) (XIII тарау, § 8), кремний фторсутек<br />
кышкылы (H2SiF6).<br />
Комплексті косылыстар туралы ілімнің негізін жасаған Швейцария<br />
ғалымы Альфред Вернер (1893 жыл). Вернердіц пікірі<br />
бойынша косылыстарды бірінші ретті (карапайым) жэне жоғары<br />
ретті деп екі топка бөлуге болады. Жогары ретті косылыстар<br />
бірінші ретті (карапайым) косылыстардын ѳзара бірігуі нәтижесінде<br />
түзіледі. Олардын кейбіреулері катты күйінде де және<br />
еріген күйінде де тұракты болады, ал енді біреулері катты күйінде<br />
497