2 не

л и т Na2S 0 4 • 10Н20, тенардит Na2SC>4 минералдары түрінде
болады.
Натрий нитраты N aN 03 азот кышкылын ѳндіргенде
косымша ѳнім ретінде шығады. Тыңайткыш ретінде колданылады.
Натрий гидрокарбонаты NaHC03 ерітіндіден ұсак
кристалл түрінде, кристалдык сусыз бѳлініп шыгатын зат. Ерігіштігі
нашар, кыздырганда кұрғак түрі де, еріген түрі де былай
айрылады:
2NaHC03 = Na2C 0 3 + C 0 2 + H20
Натрий гидрокарбонаты ас содасы деп атап медицинада, кондитер
ѳнеркэсібінде пайдаланады.
Натрий карбонаты не сода, химиялык ѳнеркэсіп ѳндіретін
заттардыц маңыздысыныц бірі; сусыз түрін.Ыа2С 03 кальцинирлеген
сода, кристаллогидрат түрін Na2C 03-10H20 кристалдык
сода дейді, кристалдык сода ауада ашык қалса сусызданады.
Соданы кѳп жерде — химиялык, шыны, сабын, кағаз, токыма,
мүнай т. б. өнеркәсптерде колданады.
Сода өндіру. XVIII ғасырдың аяғына дейін сода өндірудіц
техникалык әдісі болмады.
Оны теніз балдырлары мен өсімдіктердің күлінен шаймалап
алатын жэне жаратылыста эр жерлерде (Египетте) кездесетін
содалы көлдерден алатын.
Ол кезде өсіп келе жаткан түрлі өндірістерге сода өте керек
болды, оны Испаниядан өте қымбат бағаға сатып алатын, сондыктан
францияныц Ғылым академиясы, соданы арзан, әрі мол
зат, ас түзынан алудыц әдісін табуға. 1775 жылы бәйге жариялады.
Осыдан 16 жылдан кейін (1791 ж.) француз дәрігері Николай
Леблан сода алудыц жаца әдісін ұсынады.
Леблан әдісі бойынша, ас тұзы алдымен натрий сульфатына
айналдырылады:
2NaCl + H2S 0 4 = 2HCl + Na2S 0 4
Сульфатты эктаспен жэне кѳміртекпен араластырып кыздырады,
ондағы реакциялар екі сатыда ѳтеді:
Na2S 0 4 + 2C = Na2S + 2C02
Na2S + CaC03 = Na2C 03 + CaS
Осылайша реакцияласқан тұздар күймасын сумен әрекеттегенде
ондағы сода ериді. Ол ерітінді, ішінен сода кристалдана
бастағанша суалтылады.
1863 жылы Бельгияныц инженері Эрнест Сольвей
соданы ас түзынан аммиак аркылы алудыц әдісін ұсынған.
Бұл әдіс бойынша ас тұзыныц концентрленген ерітіндісін
салкындатып оған канғанынша аммиак косады жэне одан кейін
492