You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Шыққан кальций оксидін күйдірілген әк деп те атайды, онымен<br />
катар көміртек диоксиді С 02 түзіледі. Мүндай әкті бүкіл жер<br />
жүзіиде бірнеше ондаған миллион тонна ѳндіреді. Әкті металлургия,<br />
химия, кағаз, шыны т. б. енеркәсіптер кажетіне жұмсайды.<br />
Әкті ерте заманнан кұрылыс материалы ретінде қолданып келеді.<br />
Кальцийдіц гидроксиді Са(ОН)2— суда нашар<br />
еритін (20°, 1л суда 1,56 г) күшті негіз. Оның қанық ерітіндісін<br />
ә к с у ы дейді.<br />
Күйдірілген әкке су құйса, су әуелі сіңіп кетеді, сонан соң көп<br />
жылу шыгарып реакцияласады:<br />
Са0 + Н20 = С а(0Н )2 ДН° = —66,9 кДж/моль<br />
Бүл процесті сырттан қарап тұрса, шоққа су құйып сөндіргенге<br />
ұқсас, сондықтан оны «әкті сендіру» деп, түзілген Са(ОН)2<br />
сөндірілген әк, әуелдегі СаО - с ендірілмеген әк<br />
деп атайды.<br />
Са (ОН) г негіздердің ец арзаны болгандытан техникада ѳте көп<br />
колданылады. Сѳндірілген әкті құммен, сумен араластырып илеп,<br />
«әк ерітіндісі» деп атап кұрылыс жұмысында кірпіштерді біріктіруге,<br />
кабырғаларды сылауга колданады. Бүл ерітінді біраздан<br />
соц ұстасып, катып калады. Оның катуы күрделі процесс, бірақ<br />
болатын реакциялардыц негізгісі мыналар:<br />
С а(0 Н )2 + С 0 2 = СаС03 + Н20 АН°= — 71,1 кДж/моль<br />
Кристалданып Са(ОН)2 бѳлініп шыгады, кальций силикаттары<br />
түзіледі, ауадагы С 02 әсерінен СаСОз түзіледі.<br />
Кальций түздарыныц ішінде де мацыздылары бар.<br />
Кальцийдіц галогенидтері — СаГ 2. Бүлардыц<br />
біріншісі СаҒ2 суда ерімейтін тұз, ол жайында еткенде айтылды<br />
(X тарау, § 2). Қалған галогенидтер суда жаксы еритін түздар,<br />
оныц мацыздысы кальций хлорид і.<br />
Кальций сульфаты CaS04-2H20. Гипс-табиғатта<br />
кездеседі, суда ерімейтін зат. Гипсті кыздырса, 150° мацында,<br />
ол күйген гипс, немесе алебастрға 2CaS04-H20 айналады, осыны<br />
суға илесе, біраздан соц катып кайтадан CaS04-2H20 айналады.<br />
Осы касиетін пайдаланып гипсті түрлі мүсін жасауға, кұрылыс<br />
жұмысында жэне хирургияда колданады.<br />
Кальций нитраты C a(N 03)2-4H20 колдан жасалып,<br />
тыцайткыш ретінде колданады.<br />
Судыц к е р м е к т і г і. Табиғи суларда еріген күйде Са<br />
мен Mg түздары кѳп болса, ондай сукермек су деп аталады.<br />
Карбонаттык кермектік, карбонаттык емес кермектік деген болады.<br />
Карбонатты кермектік суда еріген Са(НС03)2<br />
жэне M g(HC03)2 болудан, карбонаттык емес кермектік — сол<br />
металдардыц хлоридтері мен сульфаттарынан болады.<br />
Бізде кабылданған стандарт бойынша судыц кермектігін<br />
1 л судағы Са2 + , Mg2 + иондарыныц миллиграмм-эквивалент<br />
санымен ѳлшейді. Судыц күрамындағы иондардыц саны 4 мг-
Change language