You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
міне, осы ак магнезия каучук жэне кагаз ѳндірісінде, косметикада,<br />
медицинада колданылады.<br />
Магний, өсімдіктердің хлорофилініц құрамына кіреді, сондыктан<br />
өсімдіктердің корегіне керек элемент. Магний тұздары<br />
топырақта аз мөлшерде эрдайым болады, жеткіліксіз болғанда<br />
тыцайткыш түрінде топыраққа енгізеді.<br />
Бул тұздардан баска магнийдің табигатта кездесетін силикаттары<br />
— т альк 3M g0-4Si02-H20 жэне асбест 3M g0-3Si02-<br />
'•Н20 бар, булар да кѳп жерде колданатын заттар.<br />
Сілтілік-жер металдары. Сілтілік-жер металдар ы<br />
дейтініміз — кальций, стронций жэне барий, қазір бұлардыц катарына<br />
радий да косылады. Ертеде, Са, Sr, Ва металдары бар<br />
екендігі белгісіз кезде, бұлардыц оксидтері белгілі болатын, ол<br />
оксидтердіц курделі зат екенін білмей, жай зат — элемент деп те<br />
есептеп жүрді. Бүл оксидтер топыракта болатын заттар, ол кезде<br />
тіпті Ломоносовтан бастап, осы сияқты металл оксидтерініц кѳбін<br />
топырак, жер, жерлер (земли) деп атайтын, мысалы Si02—<br />
кремнезем, А120з — глинозем т. б. осы кезге дейін калды, екінші<br />
жагынан бул жерлердіц (оксидтердіц) судагы ерітіндісі сілтілік<br />
касиет кѳрсететін сілтілік оксидтер, сілтілік-жерлер болды. Сондыктан<br />
XIX гасырдыц басында сілтілік-жерлердіц курамындагы<br />
металдар ашылган кезде, ол металдарды сілтілік-жер металдары<br />
деп атады.<br />
Сілтілік-_жер металдары катты, ак түсті, жалтыраган металдар.<br />
Қасиеттері топша ішінде периодтык зац бойынша ѳзгереді.<br />
Оксидтерініц жалпы формуласы ЭО, олар сумен тікелей реакцияласып<br />
гидроксид Э(ОН)2 тузеді, булардыц ерігіштігі де, куші де<br />
Са —►Ва карай ѳседі. Сілтілік-жер металдары сутекпен гидрид<br />
ЭН2, азотпен нитрид ЭзИг, кѳміртекпен карбид ЭС2 түзеді.<br />
Бұл элементтердіц атомдық радиустары (67-кесте) окып өткен<br />
элементтермен салыстырғанда едәуір үлкен, сондыктан химиялык<br />
реакция кезінде сырткы электрондарынан оцай айрылып,<br />
оц ионга айналады.<br />
Сілтілік-жер металдарыныц тұздарыныц көпшілігі (сульфат,<br />
карбонат, фосфат) нашар еритін заттар. Раддий, эсіресе барий<br />
касиеттес болганымен, радиоактивті болгандыктан оныц химиясы<br />
аз зерттелген, ол бұл тарауда окылмайды.<br />
§ 3. КАЛЬЦИЙ<br />
Кальций табигатта эжептэуір кѳп тараган элемент. Оныц косылыстары<br />
кальций карбонаты СаСОз, гипс CaS0 4 -2 H 20 , фосфорит<br />
Са3(Р 0 4)2, балкыткыш шпат CaF2, толып жатқан силикаттар.<br />
Кальцийді алу ушін оныц /балкыган тузын электролиздейді.<br />
Кальцийді жэне баска металдарды да балкыган түздарынан<br />
электролиздеп алуга арналган пештіц схемасы 151-суретте кѳрсетілді.<br />
Пештіц ішкі кабырғалары графитпен капталған, түбі<br />
сумен салкындатылады, анод — графит, катод — темір. Токтын<br />
484
Change language