You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
9, кайрактас ретінде колданады. Корундка баска заттар араласса,<br />
мысалы хром араласса, кызыл түсті болады, оны рубин дейді,<br />
темір мен титан араласса кѳк түсті болады, оны сапфир<br />
дейді- Рубин мен сапфир асыл тастар катарына жатады. Рубиндерді<br />
казір колдан жасайтын болды, олар дэл приборлар механизміне,<br />
сағат тасы ретінде жэне эшекей заттардын сақина, түйреуіш<br />
т. б. көзіне салынады. Корундтың ұсак түрі наждак, егеу, кұм<br />
ретінде колданылады. Қайрак тас жэне отка берік зат ретінде,<br />
бокситтер жасалған а л у н д (А120 3) деген зат та колданылады.<br />
АЬОз— кристалдык модификациясы ѳте туракты, сумен жэне<br />
кышкылдармен эрекеттеседі. Сілтілермен кѳп уакыт кыздырганда<br />
ыдырайды. Диалюминий триоксидінін негізгі колданылатын<br />
саласы — металдык алюминийді ѳндіру.<br />
Алюминий бейметалдармен, онын ішінде оттекпен, галогендермен<br />
ѳте шабыт косылатындығына карамай ол ауамен, сумен<br />
жанасканда коррозияға ұшырамайтындығы ғажап, түсініксіз<br />
сиякты. Мүнын себебін мына тәжірибе айқын түсіндіреді. 150-а<br />
суреттегі алюминий шыбығынын төменгі үшын кыздырса,алюминий<br />
балкып, тамшы тәрізді төмен түсуі керек еді. Бірак шыбыктын<br />
төменгі үшы майысып, тѳмен карай салбырап тұрады (150-6<br />
сурет). Шыбыктьщ майыскан ұшы дорба сиякты, онын ішінде<br />
балкыған сұйык металл күмістей жылтырап тѳмен карай іркіліп,<br />
дорбаньщ түбін керіп, бірак тесіп шыға алмай тұрғанын кәреміз.<br />
Дорба деп отырғанымыз — алюминийдін сыртын каптаған<br />
онын оксиді. Оксид ете жұка кабатты (0,00001 мм) болғандыктан<br />
мѳлдір болады, ішіндегі металдын жалтырлығына дейін кәрініп<br />
тұрады. Екінші жағынан бүл оксид кабатынын ѳте тығыз,<br />
берік екенін кѳреміз. Міне, алюминий ауамен жанасқан жерде<br />
бірден тотыгып осындай оксид кабыршағымен капталып коррозиядан<br />
корғалады.<br />
Алюминий гидроксиді полимерлі зат, лабораторияда<br />
А1(ОН)з алюминий туздарынын сілтілермен реакцияласуында<br />
түзіледі, ѳзі кілегейленген коллоидтык күйде болатын зат:<br />
А1(ОН)з — нағыз амфотерлі гидроксид: ,<br />
А1(0Н)з + ЗНС1 = А1С1з + ЗН20<br />
Al(OH)3 + NaOH = Na [AI (ОН) 4)<br />
Na [Al (ОН)4] — натрий алюминаты, бұрын оны метаалюминат<br />
түрінде жаздык.<br />
Алюминий сілтіде ерігенде де алюминат түзіледі.<br />
2 A l+ 2N a0H + 6H 20 = 2Na[Al(0H )4] + З Н 2<br />
Қалыпты температурада алюминий галогендермен эрекеттесіп,<br />
галогенидтер түзеді, мысалы:<br />
2А1+ЗҒ2 = 2А1Ғз<br />
Баска галогенидтерге Караганда АІҒз алюминий фторидінін касиет}<br />
ѳзгеше. Ол суда ерімейді, кыздырғанда балкымайды<br />
477
Change language