2 не

148-сурет. Тетрагональ бордын
кұрылымы. Бес икосаэдрдын
проекциясы
Боридтердіц көпшілігінің кұрамы
да, кұрылымы да ѳте курдел!.
Алыну жағдайына карай
бір элемент кұрамы әртүрлі боридтер
түзеді, мысалы, Nb2B,
Nb3B2, NbB, Nb3B4, NbB2;
Cr4B, Cr2B, СгВ, Cr3B4. Отка,
ыстыкка төзімді Cr, Zr, Ti, Nb,
Та боридтері жэне олардын,
күймалары реактив двигательдерін
жасауда жэне т. б. колданылады.
Бор суда ерімейді, концентрленген
кышкылдар, (патша сұйығы) мен сілтілерде реакцияласып
ериді:
4B + 6H2S 0 4 = 4H3B 03 + 6S02
2B + 2Na0H + 2H20 = 2NaB02 + 3H2
Бор сутекпен тікелей реакцияласпайды, бірак магний боридін
туз кышкылымен эрекеттегенде газ түрінде борсутектердіц
(борандардыц) бірнеше коспасы бѳлініп шығады, мысалы
6MgB2+12HCI = H2 + B4H,0 + 6MgCl2 + 8B.
Мунда түзілген боранның атауы: тетраборан (10), бор атомдарыныц
әрі сутектіц саны көрсетіледі.
Борсутектер — көмірсутектерге, кремнийсутектерге де уксайды.
Қазіргі кезде бірнеше борсутек белгілі: В2Нб, В4Ню (газ);
В5Н9, В5Н 11, В6Ню (суйық); ВіоНи (катты).
Борсутектер түссіз, өте сасык иісті, к,алыпты жағдайда турақсыз,
ауада өздігінен тұтанып кететін, улы заттар. Жанғанда
В20 3 жэне су түзіледі, бул жануда өте көп жылу бөлініп шығады
(В2Нб молі 2025 кДж). Сондыктан борсутектер реактивтік отын
ретінде колданылады.
Бор сутектердіц формуласына карағанда олардыц курылымы
түсініксіз сиякты. Бул косылыстарда бор валенттік байланыска
уш электронын түгел пайдаланып, калған жеріне сутектік (IV тарау)
байланысты (курылым формулада пунктирмен көрсетілді)
пайдаланады:
Н н
,'Н \ • Н
\ н .
'В / н
4 в ' “ чв('
Н 7 'Н '' Н
Н \ / Н ч / В;
„ в ; ;в N'
Н/ 'Н ^ ч н
ВН3 + ВН3
ВН3 + В2Н4 + ВН3
ВоН 6 диборан (6) (В4Ню) тетраборан (10)
Бордыц галогенді косылыстары элементтерді кыздырып, тікелей
реакцияластырғанда түзіледі, жалпы формуласы ВГ3. Булар
түссіз заттар, ауадағы дымкыл мен гидролизденетін болта
ндыктан
470
н
‘Н