You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
болатындығын каралық. Онда үш түрлі құбылыс болуы мүмкін.<br />
1. Балқыған күйде араласқанмен, қатқан кезде эр металл<br />
өз жөнінде кристалданады. Мүндай жағдайда құйма дейтініміз<br />
жеке металдардын таза кристалдарыньщ коспасы. Ондай кұйма<br />
біртекті болмайды. Оған мынадай металдар жұбынан шығатын<br />
кұймаларды мысалға алуға болады: Pb — Sn, Bi — Cd, Ag — Pb.<br />
Бұлардын кристалдары Ван-дер-Ваальс күштерінін аркасында<br />
байланысып тұрады. Микроскоппен карағанда онда эр металдьщ<br />
кристалдарының жеке тұрғандығын байкау қиын емес.<br />
2. Құйма түзуші металдар бірініц ішінде бірі ериді. Қаткан<br />
кұйманы катты ерітінді деп атайды. Кдтты ерітіндіде<br />
металдар, кристалдык күрылымын бұзбай, бірінін орнына екіншісі<br />
тұра береді. Қатты ерітінді біртекті.<br />
Мәселен, Ag —Cu, Cu —Ni, Mn —Fe, Ag —Au, Pt —Au кұймалары<br />
катты ерітінділер түзеді.<br />
Қатты ерітінділердің беріктігі де, каттылығы да, серпімділігі<br />
де, электротехникалык касиеттері де, химиялык тұрактылығы да<br />
оны құрайтын металдардікінен әрдәйім жоғары болады. Тот<br />
баспайтын болаттар осы топка жатады.<br />
3. Қүйма түзуші металдар кұрамы кесімді химиялык косылыс<br />
түзеді (AuZn, AueZns, AuZn3, Na4Sn, NaSn, NaSn2). Мұндай<br />
косылыстарды иңтерметалдык қосылые дейді Металдар<br />
ғана емес кейбір бейметалдар да балқыскан күйде металдармен<br />
химиялык косылыстар түзеді (ҒезС, ҒезЭі2, Cu3P, Cu2Si).<br />
Мүндай жағдайда да кұйма біртекті.<br />
Интерметалдык косылыстар металдардын, валенттігіне сай<br />
түзілмейді, олардын кұрамы біртіндеп баяу өзгереді. Сондыктан<br />
оларды бертоллидтер деп те атайды. (Құрам тұрактылык заңын<br />
кара.)<br />
Эдетте, бір металл периодтык системадағы белгілі бір топтьщ<br />
екінші бір металымен интерметалдык косылыс түзсе, калғандарымен<br />
де әрекеттесіп, косылыстар түзеді, мысалға (NaCds,<br />
NaHg4; ал бірімен әркеттеспесе сол топтьщ баска өкілдерімен<br />
де әрекеттеспейді.<br />
Бірак көпшілік жағдайда қүйма біртекті болмайды, өйткені<br />
кұймалардьщ көпшілігі, онда түзілген интерметалдык қосылыспен<br />
косылыспай, артык калған металдьщ коспасы болып табылады.<br />
Құймалардың касиеті әрине оның кұрамына тәуелді, бірак<br />
онымен катар шыныктыру әдісіне (температураға) байланысты.<br />
Ғылым мен техниканьщ өскелең талабына сай керекті жана<br />
құймалар жасау өте кауырт дамуда. Мысалы, Ұлы Отан соғысы<br />
кезінде совет ғалымдары а с а катты құймалар жасап<br />
шығарды, ол үшін болаттарға бор, азот жэне баска элементтер<br />
қосылды. Металдардын ең жеңілі литийді негізге алып а с а<br />
жеңіл құйма жасап шығаруда алыс болмас деп сенуге болады.<br />
455
Change language