You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Цемент казіргі заманньщ құрылыс материалыньщ ең маңыздысының<br />
бірі. Цементтің кұм және сумен коспасын цемент<br />
е р і т і н д і с і дейді. Цемент ерітіндісіне ұеақ тас араластырса,<br />
бетон деп аталады. Бетонды темір шыбықтарымен ұстатса, т е -<br />
мір-бетон деп аталады.<br />
Германий топшасы. Топшалардағы элементтердіц барлығы<br />
үлкен периодтың элементтері, олардыц сырттан екінші кабатында<br />
18 электрон бар.. Міне, соның салдарынан олардыц касиеттері<br />
негізгі топтыц бастапкы элементтеріне карағанда өзгешерек, атап<br />
айтканда оларда металдык касиет біліне бастайды. Осы өзгешелік<br />
селен топшасында нашарлау болса, мышьяк топшасында<br />
одан күштірек, германий топшасында әжептәуір айкын көрінеді.<br />
Топшалардағы элементтердің касиеттерініц өзгерісі, периодтык<br />
системаныц жалпы зацына сэйкес, топ ішінде жоғарыдан<br />
төмен, топтар арасында оцнан солға карай металдык касиет өсіп<br />
отыр.<br />
Осы айтылғанға сэйкес, германий топшасындағы элементтердіц<br />
электрон косып алып реакцияласуға бейімділігі нашар,<br />
мысалы кѳміртек пен кремний сиякты сутекті косылыстар тузгенмен,<br />
ол косылыстар тұрақсыз. Ал электрон беріп реакцияласуы<br />
оцайырак, әрі гермаНийдан корғасынға карай жецілдей береді.<br />
Сондыктан германийда металдык касиет пен бейметалдык касиет<br />
бірдейге жакын, қалайыда, әсіресе корғасында металдык<br />
касиет басым. Қалайы мен корғасын физикалык касиеттері жағынан<br />
нағыз металдар, тек химиялык косылыстарында ғаиа ѳте<br />
нашар бейметалдык касиет кѳрсетеді.<br />
§ 11. ГЕРМАНИЙ<br />
Германийдай элемент болу керек екендігін 1871 жылы<br />
Д. И. Менделеев периодтык зацды ашканда болжаған болатын.<br />
1885 жылы Винклер германийді ашып соныц растығын аныктады.<br />
Менделеевтіц периодтык зацыныц дұрыстығына мұнан күшті<br />
дэлел табу эрине киын еді. Жер кыртысындағы германийдіц<br />
жалпы мѳлшері, корғасын мѳлшерінен кем емес, бірак бул бытырацкы<br />
элемент болғандыктан жиналыцкы кендер тузбейді. Германий<br />
баска элементтердіц кендерінде аралас ѳте аз мѳлшерде —<br />
германит 6CuS -GeS2 жэне аргиродит 4Ag2S -GeS2 минералдары<br />
турінде кездеседі. Германийді тас кѳмірлердіц күлінен,<br />
түтін, мұржалар тозацынан, мырыш жэне темір кендерінен<br />
ажыратып алады. Ол үшін германийді үшкыш косылыс, хлоридке<br />
GeCl4 айналдырады, хлорид айдау аркылы тазартылып, одан<br />
гидролиздендіріліп диоксидке веОг аударылады, диоксидті сутекпен<br />
тотыксыздандырып таза германий алады. Аса таза германий<br />
алу үшін жацагы германийді балкытып одан германийдіц монокристалын<br />
ѳсіріп шығарады.<br />
Германий күмістей ак металл, ете морт сынғыш. Қыздырғанда<br />
да онша тотыкпайды. Қышкылдардан күкірт жэне азот<br />
кышкылдары тотықтырады, ал сілтілерде еріп кетеді. Оттекпен,<br />
галогендермен жоғары температурада ғана реакцияласады.<br />
438
Change language