2 не
2 не 2 не
мен кремнеземнен шыны, керамика бұйымдарын, фарфор, фаянс жэне қүрылыс материалдарын жасайды. Осы аталған ѳндіріс саласын силикат ѳнеркэсібі дейді. Ш ы н ы. Кальцийдің не натрийдің карбонатын құммен араластырып катты кыздырып кұйыстырса, мынадай реакция болады: СаС03-|- Si02 = CaSi02 = CaSi03-|-C02 Na2C 03 —S іОг = Na2Si03 СО2. Бұл түзілген жай силикаттар, егер кұмды артығырак алса полисиликат түзіледі, мұндай полисиликаттар аморфты кұйма түрінде болады, оларды эдетте шыны деп атайды. Терезе шынысы, сондай-ак бѳтелке, стакан жэне баска шыны ыдыстар жасайтын шыныныц кұрамын мынадай полисиликат формуласымен Na20-C a0 -6 S i0 2 кескіндеуге болады. Эдетте шыны жасау үшін — күм, сода жэне эктас не бор алынады. Осылардыц белгілі бір катынаста алынған мөлшерлерініц коспасын шалкыма (отражательная) не регенератов пеште кыздырып (генератор не баска газдыц жалынымен) балкытып кұйыстырады. Кѳпшілік жагдайда натрий карбонатыныц орнына натрий сульфаты алынады, ол кѳміртекпен тотыксызданып натрий сульфитіне Na2S 0 3 ауып, одан кейін күммен реакцияласып натрий силикатына Na2Si03 айналады: 2Na2S 0 4 + 2Si02 + С = 2Na2Si03 + 2S02 + С 02 Қандай шыны болмасын оныц негізгі қасиеті — оны балкыған сұйык күйінен салкындатса, бірден катты затка айналмайды, біртіндеп әуелі койылып, тұткырланып, содан біркелкі болып катады. Шыныныц кату, балку температурасыныц болмайтындығы осыдан. Шыныныц осы касиетін пайдаланып, одан кандай пішінді болса да, бұйымдар жасауға болады; ол күю, жаю, преске салу, штампка басу, кесу, тесу, аралау әдістерініц барлығына көнеді. Шыны касиетіндегі бір кемшілік, адам денсаулығына өте кажетті ультракүлгін сәулелерді өткізе алмайтындығы. Инфракызыл суәлелерді, яғни жылу сәулелерін, нашар ѳткізетіндігі пайдалы касиет болып шыкты, ѳйткені кыста терезеніц шынысы аркылы үй жылуы жылу сәулелері түрінде сыртка тарамайды деуге болады. Шыныныц арнаулы сорттарын жасау үшін оныц күрамын ѳзгертеді, кұрамындағы бѳлімдердіц мѳлшерін өзгертеді. арнаулы коспалар араластырады. Соданыц орнына сакар алынса, жоғары температураға шыдамды химиялык ыдыстар жасайтын киын балкитын шыны шығады. Осыған корғасын оксидін араластырса, ѳте мѳлдір, ауыр хрусталь деп аталатын шыны шығады. Одан оптика аспаптарын жэне эсем ыдыстар жасайды. Шыныға бор оксидін араластырса, (Si02 орнына) шыныныц 436
қаттылығы артып, түрлі химиялык әрекеттерге берік болып, температураның бірден өзгеруіне де шыдамдырак болады. Одан сапасы жоғары химиялык ыдыс жасайды. Түсті шыны жасау үшін оған арнаулы коспалар араластырады, мысалы, хром (III) оксиді Сг2Оз — жасыл, марганец диоксид! M n02 — кызғылт күлгін, кобальт оксиді СоО кѳк түс береді. Шыны жасау кай уакытта басталғаны, кім тапқаны белгісіз, бірак біздің жыл санауымыздан 3— 4 мың жылдар бұрын өмір сүрген ертедегі Египет правительдерінің қабірінен шыны моншак, шыны ыдыстардың сынығы табылған. Түсті шыны жасауды М. В. Ломоносов (1773 ж.) бастаған. Академик И. Г. Гребенщиков кѳбік шыны жасаудыц эдісін тапты. Кѳбік шыныны кұрылыс жұмысында колданады, ол кеуек, өте жеціл, дыбыска, жылуға изоляциялық кабілеті бар. Балкыған шыныны фильераныц көзінен өткізу аркылы, өте жіңішке, диаметрі 2—10 мм талшык-жіп алуға болады, оны ш ы - н ы т а л ш ы қ деп атайды. Шыны талшык кәдімгі шыныдай морт сынғыш емес, оцай үзілмейді де. Одан токылған мата жанбайды, электр тогын, жылуды өткізбейді, дыбысты нашар өткізеді, химиялык тұракты. Мұнан жасаған материалдар техниканыц түрлі салаларында, әсіресе электротехникада колданылады. Шыны талшык пен түрлі жасанды шайырларды араластырып, конструкциялык материал — шыны пластик жасалады. Шыны пластик болаттан 3—4 есе жеціл, бірак беріктігі сондай, сондыктан оны машина жасауда, күрылыс жұмысында металл, ағаш орнына үстайды; мысалы, автомашиналардыц, кемелердіц корпустарына, мұнай айдайтын кұбырлар (коррозияланбайды) жасауға жұмсайды. Цемент. Жасанды силикаттардыц ѳте мацыздысыныц бірі — цемент. Цемент жасау үшін өте үсаткан әктас күрамында Si02 көп сазды тиісті мөлшерде араластырып, арнаулы айналмалы пештерде «пісіп» калғанынша (1400— 1600°) өртеп кыздырады. Ондай пеш ұзындығы 40— 150л
- Page 388 and 389: Қышқыл тотықтырғыш
- Page 390 and 391: да азот оксидтерін
- Page 392 and 393: м ен — 10° пен + 140° С
- Page 394 and 395: Азотты қышқылдың т
- Page 396 and 397: сүйығы» (орысша «ца
- Page 398 and 399: Ауа иіргізетін Нит
- Page 400 and 401: Тарихынан. XVII ғасыр
- Page 402 and 403: I Осы арада айта кет
- Page 404 and 405: Фосфордың үш оксид
- Page 406 and 407: Фосфордың кышкылда
- Page 408 and 409: Фосфорлау қ ЫІц к ы
- Page 410 and 411: Бірак бұл реакция ж
- Page 412 and 413: АзНз-суйытылган қы
- Page 414 and 415: SbCl3 + 3NaOH = !Sb(O Hh + 3NaCl Sb
- Page 416 and 417: Өткен негізгі топт
- Page 418 and 419: наль торынан тұрад
- Page 420 and 421: Заттың сыртқы беті
- Page 422 and 423: ды. Қазақстанда Қар
- Page 424 and 425: С у газы генератор
- Page 426 and 427: Кальций карбиді ац
- Page 428 and 429: басқа газдардын, иі
- Page 430 and 431: К0Н + С 0 2 = КНС0з КНСО
- Page 432 and 433: тастар, шлифтайтын
- Page 434 and 435: Кәдімгі к ұ м да ква
- Page 436 and 437: Кремний кышкылы өт
- Page 440 and 441: Цемент казіргі зам
- Page 442 and 443: GeCl2 + 2KOH = Ge(OH)2 + 2KCl Те
- Page 444 and 445: PbO + C = Pb + CO Пиромета
- Page 446 and 447: Аккумулятор жасау
- Page 448 and 449: барлығы металдар, н
- Page 450 and 451: бос жыныстан бѳліп
- Page 452 and 453: ұшкыштығына сай қо
- Page 454 and 455: жақсы өткізетін эл
- Page 456 and 457: өзгерту арқылы, тех
- Page 458 and 459: Қосмостық ракетала
- Page 460 and 461: тін металдардын, құ
- Page 462 and 463: сак, бұлар реакциял
- Page 464 and 465: шығарады. Ал, онын,
- Page 466 and 467: Металдардағы қоспа
- Page 468 and 469: мов (1927 жылдан), H. A.
- Page 470 and 471: I Үшінші негізгі то
- Page 472 and 473: 148-сурет. Тетрагона
- Page 474 and 475: кылдары окай гидра
- Page 476 and 477: х(Э20з-у5102-2Н20Э = А1, Cr,
- Page 478 and 479: сондыктан транспор
- Page 480 and 481: (1040°С) бірден булан
- Page 482 and 483: р электрондар) болғ
- Page 484 and 485: Бериллий туздарыны
- Page 486 and 487: міне, осы ак магнез
қаттылығы артып, түрлі химиялык әрекеттерге берік болып, температураның<br />
бірден өзгеруіне де шыдамдырак болады. Одан<br />
сапасы жоғары химиялык ыдыс жасайды.<br />
Түсті шыны жасау үшін оған арнаулы коспалар араластырады,<br />
мысалы, хром (III) оксиді Сг2Оз — жасыл, марганец диоксид!<br />
M n02 — кызғылт күлгін, кобальт оксиді СоО кѳк түс<br />
береді.<br />
Шыны жасау кай уакытта басталғаны, кім тапқаны белгісіз, бірак біздің<br />
жыл санауымыздан 3— 4 мың жылдар бұрын өмір сүрген ертедегі Египет правительдерінің<br />
қабірінен шыны моншак, шыны ыдыстардың сынығы табылған.<br />
Түсті шыны жасауды М. В. Ломоносов (1773 ж.) бастаған.<br />
Академик И. Г. Гребенщиков кѳбік шыны жасаудыц эдісін<br />
тапты. Кѳбік шыныны кұрылыс жұмысында колданады, ол кеуек,<br />
өте жеціл, дыбыска, жылуға изоляциялық кабілеті бар.<br />
Балкыған шыныны фильераныц көзінен өткізу аркылы, өте<br />
жіңішке, диаметрі 2—10 мм талшык-жіп алуға болады, оны ш ы -<br />
н ы т а л ш ы қ деп атайды. Шыны талшык кәдімгі шыныдай<br />
морт сынғыш емес, оцай үзілмейді де. Одан токылған мата жанбайды,<br />
электр тогын, жылуды өткізбейді, дыбысты нашар өткізеді,<br />
химиялык тұракты. Мұнан жасаған материалдар техниканыц<br />
түрлі салаларында, әсіресе электротехникада колданылады.<br />
Шыны талшык пен түрлі жасанды шайырларды араластырып,<br />
конструкциялык материал — шыны пластик жасалады.<br />
Шыны пластик болаттан 3—4 есе жеціл, бірак беріктігі<br />
сондай, сондыктан оны машина жасауда, күрылыс жұмысында<br />
металл, ағаш орнына үстайды; мысалы, автомашиналардыц,<br />
кемелердіц корпустарына, мұнай айдайтын кұбырлар (коррозияланбайды)<br />
жасауға жұмсайды.<br />
Цемент. Жасанды силикаттардыц ѳте мацыздысыныц бірі<br />
— цемент.<br />
Цемент жасау үшін өте үсаткан әктас күрамында Si02 көп<br />
сазды тиісті мөлшерде араластырып, арнаулы айналмалы<br />
пештерде «пісіп» калғанынша (1400— 1600°) өртеп кыздырады.<br />
Ондай пеш ұзындығы 40— 150л
Change language