2 не

тастар, шлифтайтын дөңгелектер жасауға т. б. жэне отка берік
материал ретінде пайдаланады.
Құм мен магний арасындагы реакцияда, магнийді артығырак,
алса, тотыксызданып шыққан кремний магниймен косылып магний
силицидін Mg2Si түзеді:
4Mg + Si02 = Mg2Si-(-2Mg0
Металдарды кремниймен тотыктырғанда (700—1200°С) металл
оксидімен кремнийді араластырып инертті атмосферада
кыздырғанда да силицидтер түзіледі:
6Mn0 + 5Si = 2Mn3Si + 3Si02.
Силицидтер касиеті жэне қүрылымы жагынан да карбидтарга
укса'йайды. Қосылушы металдыц касиетіне тәуелді силицидтердегі
байланыс ионды, коваленттіден металдыкка дейін
ѳзгере береді, осыған байланысты кейбір силицидтер өткізгіш,
кейбіреулері шалаөткізгіш болып келеді.
Силицидтер катты кыздырганда айрылмайтын косылыстар,
кейбір актив металдыц силицидтері сумен, кышкылмен реакцияласады.
Силицидтерді отка берік, кышқылға төзімді кұймалар, жогары
температурада үсталатын шала ѳткізгіштер (CrSi2, COSi2,
ReSi2) жасауда колданады. Кейбір силицидтер атомдык техникада
пайдаланылады.
Магний силицидіне хлорсутекпен эрекет етсек, кремний
сутексилан деп аталатын зат түзіледі:
Mg2Si + 4HCl = 2MgCl2 + SiH4
Силан SiH4 — түссіз, ауада өзінен-өзі түтанып, жанып кететін
газ, жанганда кремнийдіц диоксиді және су түзіледі.
SiH4 + 2 0 2 = Si02 + 2H20
ДН°= — 1287,4 кДж/моль
SiH4 баска тагы бірсыпыра силандар деп аталатын кремнийсутекті
косылыстар — Si2H6, SізНв, SieHu бар; бұлар метанныц
гомолог катары сиякты. Бірақ көміртек атомдарыныц арасындагыдай
емес, кремний атомдарыныц арасындағы байланыс
нашар болғандыктан бұлардыц тұрактылығы кем, реакцияласкыш
болады.
Кремний галогенидтерініц жалпы формуласы SіГ4, тікелей
синтезбен Si + 2 r2 = Sir4 алынуы мүмкін. Бүлардыц барлыгы да
түссіз, SiF4— газ, SiCl4, SiBr4— сүйыктык, Sil4 — катты зат. Іс
жүзінде баска жолмен де алуга болады:
Si02 + 4HF = SiF4 + 2H20
Si02 + 2C + 2Cl2 = SiCl4 + 2C0
Кремнийдіц галогенидтері сумен жақсы реакцияласады, реакцияларыныц
жалпы схемасы мынадай:
Sir4 + 2H20 ^ Si02 + 4Hr
430