You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Карбонилдардыц формулалары, бізге мәлім валенттік ережесіне<br />
жатпайтын болғандыктан, олардыц күрылымы теория жағынан<br />
кызықты. Жай карбонилдардың формуласын түсіну үшін<br />
былай қарау керек: көміртек оксидін әрбір молекуласы металмен<br />
коваленттік байланыс түзу үшін екі электрон береді; карбонил<br />
түзетін металл, өзінде бар электрондардьщ үстіне, ілгері алдында<br />
түрған инертті газдай болу үшін, жетпейтін электрондарды<br />
беретіндей етіп, көміртек оксидінің молекулаларынын соншасын<br />
косып алады.<br />
Мысалы, темірдіц пентакарбонилын Fe(CO)s алалық: темірде<br />
26 электрон бар, СО әрбір молекуласы екі электроннан, 5 молекуласы<br />
он электрон береді, түзілген карбонилда 36 электрон болады;<br />
темірдің ілгері алдындағы инертті газ криптонныц электрон<br />
саны да 36. Қалғандары да сол сияқты.<br />
§ 6. КѲМІРТЕК диоксиді со2 ЖЭНЕ КѲМІР қышқылы н2со3<br />
Қөміртек диоксиді көмір қышкыл газ деп те аталады. Көмір<br />
қышқыл газ барлык жану, шіру, тыныс алу процестерінде түзіледі,<br />
одан баска арасан сулардан, жанар таулардан бѳлініп шығады.<br />
Өнеркәсіпте көміртек диоксидін әктасты кыздырып, айырып<br />
алады:<br />
СаС03 = Са0 + С 0 2;<br />
лабораторияларда мраморга тұз кышкылымен әрекет етіп алады:<br />
СаС0з + 2НС1 = СаС12+ Н 20 + С 0 2<br />
Көміртек диоксиді — түссіз, ауыр газ. Бір ыдыстан екіншісіне<br />
сұйыктык сиякты құюга келеді. Суда ерігіштігі 1:1. Қатты кысса<br />
(60 мПа) калыпты температурада-ак суйылады; суйык күйінде<br />
болаттан жасаган баллондарға кұйып тасиды. Сүйык С 0 2 катты<br />
суығанда кар сиякты массаға айналады, оны тығыздап кесеккесек<br />
етіп бұзылатын тамактарды тоңазыту үшін тұтынады, оны<br />
«күрғак мүз» дейді.<br />
Көмір кышкылы Н2С 03 тек еріген күйде ғана бола алады, өзі<br />
әлсіз кышкыл, судагы диссоциациялану тепе-тецдігі солға карай<br />
ауыскан:<br />
С 02 + Н20 ^ Н2СОз ^ Н‘+НСС^3<br />
Н • + С 0 3"<br />
Көмір кышкылыныц ерітіндісін кыздырсак С 02 түгел ұшып<br />
кетеді.<br />
Көмір кышкылы екі негізді кышкыл болғандыктан екі катар<br />
туз түзеді: орта тұздарын — к арбонаттар, кышкыл тұздарын<br />
— г идрокарбонаттар дейді.<br />
Көмір кышкылыныц туздарын туз алудыц жалпы әдістерімен<br />
алуға болады — ол үшін көміртек диоксиді мен сілтіні әрекеттестіруге<br />
болады; мысалы:<br />
427
Change language