Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
көмірді газға айналдырудыц принципі көрсетілді. Штректегі кемір<br />
жандырылып, бір жағынан ауа, не оттек пен су буының коспасы<br />
урленеді, екінші жагынан жер астында түзілген жанғыш газ жер<br />
бетіне шығарылып газгольдерлерде жиналады.<br />
Жер асты газының сипаттамасы 58-кестеде келтірілген.<br />
§ 4. К Ө М ІР Т Е Қ Т ІҢ Х И М И Я Л Ы Қ Қ А С И Е Т Т Е Р І<br />
Кәдімгі температурада кѳміртек инертті, тек күшті тотыктырғыштармен<br />
ғана реакцияласады. Қыздырғанда көміртектіц активтігі<br />
ѳседі, металдармен де, бейметалдармен де реакцияласады.<br />
Металдармен косылыстарын жалпы карбидтер деп атайды, бейметалдармен<br />
— сутек, оттек, күкірт, кремний, бор т. б. косылыс<br />
түзеді.<br />
Кѳміртектіц металдармен, галогендермен, күкіртпен жэне азотпен<br />
түзетін косылыстарымен танысып ѳтеміз.<br />
Карбидтер. Кѳміртектіц металдармен жэне ѳзінен гѳрі<br />
электртерістігі кем элементтермен косылыстарын карбидтер<br />
деп атайды.<br />
Металды кѳмірсутектердіц буында, болмаса металдьщ ѳзін<br />
не оксидін кѳміртекпен кыздырганда карбид түзіледі.<br />
Карбидтер катты кристалдык заттар, ерімейді, үшпайды,<br />
балкуы да киын. Кэдімгі температурада инертті, жоғары температурада<br />
реакцияласа бастайды, металлургияда тотыксыздандырғыш<br />
ролін аткарады.<br />
Карбидтерді үш топка бѳледі:<br />
1.тұз тәрізді карбидтер — бұл периодтык кестенің I — III топтарындағы<br />
электр оң металдардыц карбидтері, бұларда иондык косылыстардыц<br />
сипаты болады. Ѳздері түссіз, мѳлдір кристалдар, ѳз бойынан электр ѳткізбейді,<br />
құрамындағы кѳміртек теріс зарядты болады. Су жэне сұйық кышкылдардыц<br />
эсерінен кѳмірсутек бѳліп шығарады. Бұлардыц бір бѳлігі мысалы ВегС,<br />
АІ4Сз гидролизденгеиде СН4 бөліп шығарады, мысалы:<br />
Ве2С + 4НоО = 2Ве(ОН)2 + СН4<br />
екіншілері СаСг, А12(С2)з, Na2C2, К2С2 гидролизденгенде С2Н2 бөліп шығарады;<br />
мысалы:<br />
^<br />
СаС, + 2Н20 = С2Н2 + С а(О Н )2<br />
2. Сіцу карбидтері — бұл периодтык кестенің IV, V, VI косымша<br />
топтарындағы металдардыц карбидтері. Бұлар түзілген металдардыц кристалдык<br />
торларында металл атомдарыныц арасындағы бос орындарға кѳміртектіц<br />
атомдары, құрамы кішкене болғандықтан, сіңіп кетіп түзіледі. Қасиеттері жағынан<br />
да металдарға ұқсас — ѳте катты балкуы киын, су жэне кышкыл әрекеттеріне<br />
ұшырамайды.<br />
3. Қалған карбидтер — VII, VIII косымша топтардағы металдардыц<br />
жэне Cr мен Mo карбидтері, бұларда сіцу карбидтеріндегідей ерекше касиет<br />
жок, бұлар судың әрекетінен гидролизденеді.<br />
Карбидтердіц ішінде казіргі кездегі мацыздысы кальций карбид!<br />
СаСг, оны электр пеште жогары температурада, мына реакция<br />
бойынша алады:<br />
СаО + ЗС = СаС2 + СО<br />
423
Change language