Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
31,6 г оттек, - ^ - = 1,98 моль болады.<br />
Қандай элементтің болмасын моліндегі атом саны<br />
бірдей болады, сондыктан бұл қосылыстың молекуласындағы<br />
хром мен оттектің атомдар санының катынасы 1,32:1,98 болады.<br />
Молекуладағы атомдар саны бүтін сан ғана болуы тиіс,<br />
сондыктан біз бұл арадағы кіші шаманы — 1,32— бірге балап<br />
алсак, олардың катынасы 1:1,5 болады, эрине молекулада<br />
1,5 атом оттек болуы мумкін емес, сондыктан екіге кѳбейтіп,<br />
косылысымыздың молекуласында хром мен оттек атомдарынын<br />
катынасы 2:3 дейміз. Атомдардыц мұндай катынасына бірнеше<br />
формулалар тура келеді: Сг20з, Сг40 6, Сг60 9 т. т.<br />
Шынын айтканда, қосылыстағы элементтердің проценттік құрамын<br />
білгенмен, молекуладағы атомдардыц дәл санын біле<br />
алмаймыз, сондыктан келтірілген формулалардың ең карапайымына<br />
(Сг20 3) токтаймыз. Қарапайым формула, яки эм пи<br />
р и к а л ы к формула — молекуладағы атомдар саныныц<br />
катынасын ец кіші бутін сандармен кѳрсетеді, бірак атомдардыц<br />
шын санын кѳрсете алмайды.<br />
3) Молекула кұрамында әрбір элементтен неше атом бар<br />
екенін кѳрсететін формуланы накты формула не молекулалык<br />
формула дейді.<br />
Химиялык косылыстыц накты формуласын табу ушін, оныц<br />
масса күрамын білумен кабат, тэжірибе аркылы аныкталған<br />
оныц молекулалык массасын да білу кажет.<br />
Мысалы, сірке кышкылын анализдегенде, онда 4,2 с. б. кѳміртек,<br />
0,70 с. б. сутек, 5,6 с. б. оттек бар екені табылды. Сутек<br />
аркылы аныкталған тығыздығы D = 30. Сірке кышқылыныц накты<br />
формуласын табу үшін бұл масса бөліктерін мольге айналдырамыз:<br />
л с\<br />
көміртек ^ү-=0,35 моль<br />
сутек<br />
оттек<br />
= 0,70 моль<br />
=0,35 моль<br />
Содан кейін сірке кышкылыныц молекуласындағы көміртек,<br />
сутек жэне оттектіц атомдарыныц катынасын табамыз:<br />
0,35:0,70:0,35 =1:2:1<br />
Демек, сірке кышкылының карапайым формуласы СН20,<br />
бұлай болса оныц молекулалык массасы 30. Бірак біздіц шартымызда<br />
онын тығыздығы D = 30 еді, демек M = 2-D = 2-30 = 60,<br />
онда сірке кышкылыныц накты формуласы СНзСООН болады.<br />
4) Химиялык формуланы валентік бойынша кұрастыру да<br />
оцай. Валенттік түсінігі дара атомдардан баска реакция кѳзінде<br />
химиялык косылыстардьщ кұрамында бүтін тұтас жүретін атом-<br />
39
Change language