You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
раларға барып, сол арада, диоксидке дейін тотығып, азот кышкылына<br />
айналады:<br />
2N0 + 02i=s2N02<br />
АН°= — 112,9 кДж/моль<br />
Бұл реакция жаксы жүру үшін температура 200 градустан томен<br />
болу керек, контакт аппаратынан шыккан газдарды салкындату<br />
себебі де осы.<br />
Одан кейін:<br />
3N 02 + H20 ^ 2 H N 0 3 + N0<br />
АН°= — 135,9 кДж/моль<br />
Осы процеске қатынасатын газдар қоспасында, негізгі реакциялармен<br />
кабаттасып, мынадай реакциялар да болады:<br />
1. 2 N 0 2ö N 20 , Д Н ° = — 56,90 кДж/моль<br />
б ір а к суға араласып ерігенде:<br />
A H °= - 5 9 ,1 1 кДж/моль<br />
N 20 4 + H 20 = H N 0 3 + H N 0 2<br />
3 H N 0 2 = H N 0 3 + 2 N 0 -|-H 20 ДН° = 76,27 кДж/моль<br />
2. N 0 + N 0 2 = N 20 3 ДН° = — 41,84 кДж/моль<br />
Сіціргіш мұнаралардан шыккан кышкылдыц концентрациясы<br />
50—55% болады. Қышкылдыц концентрациясын арттыру кажет<br />
болса, күкірт кышкылымен (суын тартып алу үшін) араластырып<br />
кайнатып, айдайды.<br />
Соцғы кезде шыккан жаца эдіс азот к ы ш к ы л ы н т і-<br />
келей синтездеу эдісі. Ол үшін азот диоксидін сұйылтып,<br />
оттек катынасында, 5-10® Па кысымда, 70°-ка дейін кыздырып<br />
сумен реакцияластырады:<br />
4N02 + 2H20 + 0 2 = 4HN03<br />
. А Н °= —59,41 кДж/моль<br />
Бұл реакциядан шыккан азот кышкылыныц концентрациясы<br />
98% болады.<br />
§ 6. Ф О С Ф О Р<br />
Фосфор жер кыртысында әжептәуір мѳлшерде болады, бірак<br />
ѳте тотыккыш болғандыктан, дербес күйінде кездеспейді. Қосылыстарының<br />
мацыздысы фосфорит деген минерал, оныц негізі<br />
фосфор кышкылыныц кальций тұзы — Са3(Р 04Л>. Фосфорит эр<br />
жерлерде кен түрінде кездеседі; Совет Одағында фосфорит Жамбыл<br />
каласыныц жанындағы Қаратау өцірінде, Актөбе мацында<br />
т. б. жерлерде бар. Қаратау жер жүзіндегі фосфоритке өте бай<br />
жердіц бірі, әрі сапасы әте жоғары. Фосфордыц табиғи косылысыныц<br />
тағы бір мацыздысы апатит деген минерал, оныц негізі<br />
Са5Х(РО)2 не Са3(Р 04)2-2СаХ2, мүндағы X = F кейде С1~ не<br />
ОН“ . Совет Одагында апатиттыц ѳте кѳп жерін, 1926 жылы<br />
акад. А. Е. Ферсман мен Л. Н. Лабунцов, Кола түбегінен, Хибинск<br />
деген жерден тапкан.<br />
Фосфор ѳте мацызды элемент, ѳйткені ол ѳсімдіктердіц де,<br />
жануарлардыц да белоктарыныц кұрамына кіреді; ѳсімдіктерде —<br />
дэнініц, жануарлардыц — сүт, кан, ми’жэне нерв ткані белоктарыныц<br />
күрамында болады. Онымен катар сүйек жэне тістіц<br />
күрамында Са3(Р 04)2 түрінде болады.<br />
397
Change language