You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Азотты қышқылдың тұздарын нитриттер деп атайды.<br />
Нитриттер түссіз, суда ерігіш, кыздырганда кейбіреулері ғана<br />
болмаса көпшілігі айырылып кетеді, барлығы улы заттар.<br />
§ 4. АЗОТ Қ Ы Ш Қ Ы Л Ы H N 0 3 Ж Ә Н Е ОНЫҢ ТҰ ЗДА РЫ<br />
Азот қышқылының құрылысы мына біріне-бірі ауысып тұратын<br />
екі шеткі кұрылымның аралығында<br />
н. н<br />
: О / - /<br />
••О<br />
Таза азот қышкылы түссіз сүйыктык, меншікті салмағы 1,53,<br />
tK° С = 82,6, tKaT° С = 41,6. Ауада ашык тұрса, тұз кышкылы<br />
сиякты, «түтінденеді». Суда жаксы ериді.<br />
Азот кышкылының сүйык ерітіндісін суалту аркылы 68,4<br />
проценттен артык концентрлеуге болмайды, өйткені бұл өзгермей<br />
кайнайтын ерітінді, оныц tк= 121,9°. Сатудағы азот кышкылыныц<br />
концентрациясы‘көбіне осы 68,4%, меншікті салмағы 1,4 болады.<br />
Азот кышкылыныц концентрациясын 96—98% дейін кѳтеруге<br />
де болады, ол үшін суын тартып алуға күкірт кышкылы колданылады.<br />
Мұны түтінденіп тұратын азот кышкылы деп<br />
атайды, ішінде еріген азот диоксиді оған кызыл-коцыр түс береді.<br />
Азот кышкылы ец күшті кышкылдардыц бірі, оныц с^йытылған<br />
ерітіндісінде H N 0 3 молекулалары түгел диссоциацияланған.<br />
Азот кышкылы химиялык тұракты зат емес, жарықтыц жылудыц<br />
эсерінен-ак айрылып, су, оттек жэне азот диоксидін береді:<br />
4 H N 0 3 = 2H 20 + 4N02 + 02<br />
Қышкыл неғұрлым концентрленген болса, солғұрлым температура<br />
кѳтерілген сайын оныц айрылуы тездейді.<br />
Азот кышкылын негізгі сипаттаушы касиет оныц айкын тотыктырғыштығы.<br />
Азот кышкылы — өте күшті тотыктыргыштыц<br />
бірі. Біркатар бейметалдар азот кышкылында<br />
тотыкканнан, тиісті кышкылына бірак айналады, мысалы:<br />
күкірт — күкірт кышкылына, фосфор — фосфор кышкылына айналады.<br />
Органикалык заттар жаксы тотыккыш болғандыктан, азот<br />
кышкылымен жанаскан кезде тотығудан бөлініп шығатын жылудыц<br />
көптігінен тұтанып, жанып та кетеді, мысалы ағаш үнтағы,<br />
скипидар т. б.<br />
Металдардыц алтын, платина жэне кейбір сирек металдардан<br />
баскаларыныц барлыгы, азот кышкылыныц әсерінен тотыгып<br />
азот кышкыл тұздарға айналады.<br />
Осы айтылып отырған азот кышкылыныц тотыктырғыштығы,<br />
оныц молекуласынын берік емес, тұраксыздығына жэне оныц<br />
кұрамында ец жоғарғы дэрежесіне дейін тотыгып, оц бес валентті<br />
392
Change language