Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
122-сурет. Аммиак молекуласы<br />
құрылысының түрі<br />
123-сурет. ЫНз<br />
молекуласында электрон<br />
тығыздықтарының<br />
орналасуы<br />
сутектік байланыс түзілуімен түсіндіріледі. Ерігенде жылу бөлініп<br />
шығады (33,47 кДж/моль) судағы ерітіндісін кейде м ұ с а т ы р<br />
с п и р т і деп атайды. Сатудағы концентрлёнген ерітіндісі 25%<br />
болады, оныц р = 0,91. Қыздырғанда ерігіштігі кемиді. Төмен<br />
температурада ерітіндісінен N H 3-H 20 , N H 3-2H20 кристаллогидраттарын<br />
бөліп шығаруға болады.<br />
Молекуладағы орталык атом түзетін байланысыньщ саны<br />
төрттен кем болса да sp3 гибридизациясы болуы мүмкін, бірак<br />
ол атомда бѳлінбеген дербес электрон жұбы болуы керек. N H3<br />
молекуласында Н — N арасындағы байланыс, N атомыныц р —<br />
орбитальдарыныц таза ѳзінен емес, аздап sp3 — гибридизацияға<br />
үшыраған орбитальдардан түзілген. Осыныц салдарынан азот<br />
атомыныц бѳлінбеген 2 s — электрон жүбы кецістіктіц бос жағына<br />
карай бағытталады (123-сурет).<br />
Сондыктан N H3 молекуласы донорлы-акцепторлы эрекеттесуге<br />
бейімділік кѳрсетіп, онда донор кызметін аткарады, ѳзі әжептәуір<br />
полюсті молекула болып (ц. = 1,46 D) табылады.<br />
Бѳлінбеген электрон жұбыныц болуы жэне Н — N байланысыныц<br />
полюсті болуы, H 3N молекулаларынын арасында сутектік<br />
байланыс тудырады. Сондыктан сұйык аммиакта, _аммиактыц<br />
молекулалары, сутектік байланыс аркылы ассоциацияланған.<br />
Сұйык аммиактыц ассоциациялануымен байланысты, газға айналу<br />
жылуы өте үлкен (23,4 кДж/моль), аммиактыц кризис<br />
температурасы да жоғары ( -J- 133°) сондыктан сүйык аммиак<br />
газға айналғанда, ол айналадан кѳп жылу тартып алады; аммиактыц<br />
осы касиетін тоцазыткыш машиналарда пайдаланады.<br />
Химиялык касиеті аммиактыц молекуласы калыпты<br />
жағдайда тұракты, берік, әжептәуір активтігі бар молекулалар<br />
катарына жатады. Аммиактыц химиялык касиеттерін үш түрлі<br />
реакцияларға топтастырып көрсетуге болады. 1) косып алу,<br />
2 ) т о т ы f у жэне 3 ) кұрамындағы сутегі баска заттарғ<br />
а а у ы с у реакциялары.<br />
1. Аммиак косып алу реакцияларына ѳте бейім. Аммиак<br />
суға ерігенде N H3 молекулалары H20 молекулаларынан гѳрі<br />
электрон бергіш — донор (бос электрон жүбы бар, 123-сурет)<br />
381<br />
ф<br />
✓<br />
•
Change language