You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
(1), жинайтын ыдыска (2) барады; онын, бір бѳлегі V мұнараға<br />
ЖІберіледі; II мұнарадағы кышкыл салкындатылғаннан (I)<br />
«ейін IV мұнараға жіберіледі, II мұнарадан шыккан газдар<br />
III мұнараға келеді, бұл арада II мұнарадан келген газдардың<br />
ішіндегі NO-ныц бір бөлігі тотығып N 0 2 айналады. Сөйтіп NO<br />
және N 0 2 бар газдар IV жэне V адсорбциялык мұнараларға<br />
жіберіледі. Бұл мұнаралардың іші керамика сакиналарымен<br />
толтырылған, үстінен күкірт кышкылы шашыратылып күйылады.<br />
Адсорбциялык мұнараларда кайтадан нитрозил гидросульфат<br />
түзіледі:<br />
N 0 2 + NO + 2H2S 0 4 = 2NOH SO4+ H 20<br />
Бұл процесте аздап кеміген азот оксидтерініц орнын толтыру<br />
ушін I— II мұнараларға азот кышкылы жіберіледі.<br />
Күкірт кышкылы химия өнеркәсібініц «наны» деп аталады,<br />
өйткені ол өте үлкен көлемде фосфор тыцайткыштарын өндіруде,<br />
мұнай өнімдерін тазартуда, органикалык заттар синтездеуде,<br />
түсті металдар алуда т. б. көптеген салаларда колданылады.<br />
Революцияға дейінгі Россияда 1913 жылы 120 мыц т. күкірт<br />
кышкылы өндірілген. Қазіргі кезде шығарылатын күкірт кышкылыныц<br />
мөлшері 26 млн. тоннадан асты (1985).<br />
Селен топшасы. Бұл алтыншы негізгі топтыц ішіндегі топша,<br />
оған селен, теллур жэне полоний жатады.<br />
Бұлардыц ец ауыры полоний радиоактивті элемент, химиялык<br />
жағынан аз зерттелген. Селен мен теллур біріне-бірі ұксас<br />
(жетінші негізгі топта бром мен йод сиякты), екінші жагынан<br />
күкіртке де көп ұксастығы бар.<br />
§ 6 . С ЕЛЕН Ж Э Н Е ОНЫҢ Қ О С Ы Л Ы СТАРЫ<br />
Селен жаратылыста эжептэуір кѳп болғанымен, кор болып<br />
жиналмай, аз мѳлшерде сульфидтерімен PbS, C u2S, Ag,S т. б.<br />
коспа түрінде кездеседі. Сондыктан оны бытырацкы элемент<br />
дейді. .Селен PbSe, Ag2Se, Cu2Se түрінде болады. Темір колчеданын<br />
өртегенде шыккан күкірт диоксидін шацнан тазалағанда,<br />
бұл косылыстар сол шац камераларында жиналады. Селенді<br />
негізінде сол шацнан алады; сонымен катар корғасмн, мырыш<br />
кендерін металга айналдырғандағы калдыктардан және мысты<br />
электролиз аркылы алғандағы электролиттіц түбінде калатын<br />
шламнан да алады.<br />
Селен алу үшін жоғарыда айтылған ѳндіріс шацдарын (не<br />
баска қалдықты) азот кышкылымен не бертолле түзымен әрекеттеп<br />
ішіндегі селенніц косылысын селен кышкылына H 2S e 0 4<br />
Дейін тотыктырады. Селен кышкылы тұз кышкылы катысында<br />
селенді кышкылға H 2S e 0 3 тотыксызданады. Селенді кышкылдыц<br />
ерітіндісін декантациялап кұйып алып, суалтып, күкірт диоксидін<br />
жіберіп элемецттік селенге дейін тотыксыздандырады.<br />
Селен күкіртке де, теллурға да ұксайды. Селенніц де а/ілотропиялык<br />
түрлері бар: кристалдык селен сұр түсті,<br />
металдык жалтырлығы бар, тығыздығы 4,8 морт омырылғыш<br />
зат. Мүныц ерекше бір касиеті жарык түссе' электрөТкізгіштігі<br />
373
Change language