2 не
2 не 2 не
7. Дикүкірт қ ы ш қ ы л ы H2S2O7. Өткенде айты лғандай күкірт кышқылының ішінде күкірт триоксидін ерітсе кұрамы H 2S 0 4x S 0 3 ерітінді түзіледі, егер х = 1 болса, пирокүкірт кышкылы түзіледі, бұл кристалдык., зат. tg = 35°. Д икүкірт кышқылы — күшті тотыктырғыш , сумен былай реакцияласады : H 2S 2O 7 -j- Н 2О — 2 H 2S O 4. О рганикалы қ бояулар синтезінде қолданылады. Тұздарын дисульфат деп атайды, оларды гидросульфаттарды қыздырып барып алады: 2NaHS04= Na2S207+ H20 Д исульф аттар түссіз кристалдык заттар, қы зды рғанда айрыла реакцияласады : N a 2S 20 = N a 2S 0 4 + S 0 3 Пероксокүкірт кышкылдары. Пероксо қы ш қы лдар күкірттікі болсыи, азоттікі, көміртектікі болсын, бұларды ц барлығы сутек пероксидінің туындылары деп есептеледі. Сутек пероксидіндегі сутекті ауысты рғанда: а) м еталға ауыстырса, металдың пероксиді болады: 0 —Н O-Na 1 ; I q __ j_j 7 q (Na2C>2— натрий пероксиді) ә) қы ш қы лды к топка ауыстырса, пероксо қышқыл болады: О ,0 / н л о 0 II НО II o' но It 0 - 0 - S \ s / II 4 он s о о II о H 2S O s H2S 20 8 пероксомонокүкірт кышкылы пероксодикүкірт кышкылы Екеуі де түссіз, гигроскоптык кристалды к зат, өте күшті тотықтырғыш тар. Бүл кы ш кы лдарды ц екеуі де оцай гидролизденіп сутек пероксидін түзеді: H2S05 + H20 = H2S04+ H202 H 2S 2O 8 -]- Н 20 = 2H 2S04 И- Н г 0 2 Тұздары пероксосульфат деп аталады. § 5. KYK1PT К Ы Ш Қ Ы Л Ы Н Ы Н Ө Н Д ІРІС І Күкірт кышкылы өндірісі негізгі химиялык өнеркәсіптің (кышкылдар, негіздер, тұздар, минералдык тыңайткыштар жэне хлор өндіретін саласының) негізгі бір тарауы. Химиялык өнеркәсіпте күкірт кышкылындай көп өндірілетін бірде-бір зат жок. Күкірт кышқылы минералдык тыңайткыштар (суперфосфат, аммоний сульфаты т. б.) ѳндірісінде колданылады. Қандай кышқылды болса да тұзынан алғанда күкірт кышкылы колданылады, қопарғыш заттар өндірісіне көп жұмсалады. Керосин, мүнай майларын, кокс-химия өндірісінін өнімдерін (бензол, толуол) тазалауға, түрлі купоростар жасауда, бояу істеуде т. б. максаттар үшін күкірт кышкылы керек. Күкірт кышқылысыз ешбір химиялык лаборатория жұмыс істей алмайды. Қүкірт кышкылын өндіру үшін өнеркәсіпте, алдымен күкірт диоксидін алады, сонан соң оны күкірт триоксидіне аудару 370
үшін тотықтырады, ары қарай кукірт триоксидін күкірт қышқылына айналдырады. Осы айтылғандардыц әрқайсысын техникалык орындаудың өнеркәсіптік бірнеше әдістері бар. Күкірт диоксидін керекті мөлшерде алу үшін темір колчеданын өртегенде (XI тарау, § 3), күкіртті ж акканда (XI тарау, § 3). не түсті металлургияда сульфидтердегі металды алғанда бөлініп шығатын (XI тарау, § 1) күкірт диоксидін пайдаланады. Соңғы кездегі технологиядағы техникалык прогресс табысының бірі — ұсатылған катты заттарды «қайнаушы кабатта» өртеу — өндірістің түрлі салаларында өріс алуда. Бұл әдістің мазмұны мынау — ұнтақталған материалды (мысалы пирит) астынан кысымнан шыккан ауамен катты үрлеп араластырып, ұнтак затты бұркылдатып, кайнап жаткандай түрге келтіреді, соны «кайнаушы кабат» дейді. Мұндай «кайнаушы кабатта» катты заттың ұнтағы ауамен (баска газбен) жаксы араласып, еркін жанасатын болғандыктан, ондағы химиялык реакция ѳте жоғары жылдамдыкпен жүреді, ѳндірілетін заттыц (күкірт диоксидініц) шыгымы 3— 4 есе артады. Мұндай «кайнаушы кабатта» реакцияластыру сульфид кендерін ѳртеу ѳндірісіне енгізілуде, сонымен катар химиялык өнеркәсіптің баска салаларында — баска заттарды жағуда, сұйыктыктарды айдау аркылы тазалағанда, катты заттарды кыздыр'ып балқытканда, салкындатқанда, кұрғатканда жэне хлорлағанда колдануға мүмкіншілік бар. Көп мөлшерде өндірілетін күкірт кышкылына керекті күкірт диоксидін алудыц бір коры — түсті металлургияныц пештерінен соцғы кезге дейін далаға жіберіліп келген газдар. Қазіргі кезде бұл газдар, әсіресе түсті металдардыц қазынасы, Қазакстанда (Шығыс Қазакстан, Балкаш ) күкірт кышкылын алуға жұмсалады. Айтылып отырғанныц каншалыкты мацызды кор екендігін мына мысалдан көруге болады: 1 т мыс өндірілгенде 7,5 т күкірт диоксиді шығады, одан 10 т артык күкірт кышкылын алуға болады. Күкірт диоксидін тотыктырып күкірт кышкылын алудыц екі әдісі бар: контакт әдісі жэне нитроза әдісі. " Контакт әдісі түсінікті әрі жеткілікті кѳлемде орта мектеп оқулығында жазылған. Нитроза әдісі. Контакт әдісі әткен ғасырдыц аяк кезінде гана іске асырылды, ал нитроза әдісі XVIII гасырдыц ортасынан колданылып келеді, оныц химиялык мазмұны екі реакцияға негізделген. I S 0 2 + N 0 2 + H 20 = H 2S 0 4+ N 0; II 2N О + 0 2 = 2NОг^ Бірінші тецдікте күкірт диоксидін тотыктырушы азот диоксиді; ол өзі тотыксызданып азот оксидіне (NO) айналады, екінші тецдік бойынша тотығып кайтадан азот диоксидіне (N 0 2) айналады. Сонымен бұл реакцияда азот оксиді оттек тасушы болып табы-
- Page 322 and 323: аргон—9,3 л, неон—18
- Page 324 and 325: 9-кестеде келтірілг
- Page 326 and 327: істеу өте үлкен ұқы
- Page 328 and 329: молекулалардыц ара
- Page 330 and 331: Бұлардың ішінде су
- Page 332 and 333: Гей-Люссак пен Л. Ж.
- Page 334 and 335: Химиялык жағынан х
- Page 336 and 337: НсҚгаз) * “ Т Г 110-су
- Page 338 and 339: I t 1-сурет. Тұз комба
- Page 340 and 341: , yTf О • СЮ 2 молекул
- Page 342 and 343: г е ю ;. + 2 К 0 Н = К С 102
- Page 344 and 345: дыктан энергетикал
- Page 346 and 347: Бромидтар ерітінді
- Page 348 and 349: а) судағы иод ионда
- Page 350 and 351: саны артқан сайын б
- Page 352 and 353: сутек кышқылдарыны
- Page 354 and 355: Сигіаттама H2S HaSe Нг
- Page 356 and 357: Күкірт А у а -су - Кү
- Page 358 and 359: дарға айналады. Сал
- Page 360 and 361: су ерітіндісінде т
- Page 362 and 363: H 2S 2 сутек пероксид
- Page 364 and 365: касиеті бар, демек
- Page 366 and 367: * J s / II \ Н О о O H о / о 4
- Page 368 and 369: (бұл реакция галоге
- Page 370 and 371: о о ,1 О, „ н о ч ІІ /°\
- Page 374 and 375: лады, яғни күкірт д
- Page 376 and 377: өте өсігг кетеді, с
- Page 378 and 379: қасиетінен әлдекай
- Page 380 and 381: азот келеді, бірақ
- Page 382 and 383: катализатор. Соның
- Page 384 and 385: болуынан су молеку
- Page 386 and 387: 1 және химиялық тұр
- Page 388 and 389: Қышқыл тотықтырғыш
- Page 390 and 391: да азот оксидтерін
- Page 392 and 393: м ен — 10° пен + 140° С
- Page 394 and 395: Азотты қышқылдың т
- Page 396 and 397: сүйығы» (орысша «ца
- Page 398 and 399: Ауа иіргізетін Нит
- Page 400 and 401: Тарихынан. XVII ғасыр
- Page 402 and 403: I Осы арада айта кет
- Page 404 and 405: Фосфордың үш оксид
- Page 406 and 407: Фосфордың кышкылда
- Page 408 and 409: Фосфорлау қ ЫІц к ы
- Page 410 and 411: Бірак бұл реакция ж
- Page 412 and 413: АзНз-суйытылган қы
- Page 414 and 415: SbCl3 + 3NaOH = !Sb(O Hh + 3NaCl Sb
- Page 416 and 417: Өткен негізгі топт
- Page 418 and 419: наль торынан тұрад
- Page 420 and 421: Заттың сыртқы беті
үшін тотықтырады, ары қарай кукірт триоксидін күкірт қышқылына<br />
айналдырады. Осы айтылғандардыц әрқайсысын техникалык<br />
орындаудың өнеркәсіптік бірнеше әдістері бар.<br />
Күкірт диоксидін керекті мөлшерде алу үшін темір колчеданын<br />
өртегенде (XI тарау, § 3), күкіртті ж акканда (XI тарау,<br />
§ 3). не түсті металлургияда сульфидтердегі металды алғанда<br />
бөлініп шығатын (XI тарау, § 1) күкірт диоксидін пайдаланады.<br />
Соңғы кездегі технологиядағы техникалык прогресс табысының<br />
бірі — ұсатылған катты заттарды «қайнаушы кабатта»<br />
өртеу — өндірістің түрлі салаларында өріс алуда. Бұл әдістің<br />
мазмұны мынау — ұнтақталған материалды (мысалы пирит)<br />
астынан кысымнан шыккан ауамен катты үрлеп араластырып,<br />
ұнтак затты бұркылдатып, кайнап жаткандай түрге келтіреді,<br />
соны «кайнаушы кабат» дейді. Мұндай «кайнаушы кабатта»<br />
катты заттың ұнтағы ауамен (баска газбен) жаксы араласып,<br />
еркін жанасатын болғандыктан, ондағы химиялык реакция ѳте<br />
жоғары жылдамдыкпен жүреді, ѳндірілетін заттыц (күкірт<br />
диоксидініц) шыгымы 3— 4 есе артады.<br />
Мұндай «кайнаушы кабатта» реакцияластыру сульфид кендерін<br />
ѳртеу ѳндірісіне енгізілуде, сонымен катар химиялык<br />
өнеркәсіптің баска салаларында — баска заттарды жағуда,<br />
сұйыктыктарды айдау аркылы тазалағанда, катты заттарды кыздыр'ып<br />
балқытканда, салкындатқанда, кұрғатканда жэне хлорлағанда<br />
колдануға мүмкіншілік бар.<br />
Көп мөлшерде өндірілетін күкірт кышкылына керекті күкірт<br />
диоксидін алудыц бір коры — түсті металлургияныц пештерінен<br />
соцғы кезге дейін далаға жіберіліп келген газдар. Қазіргі кезде<br />
бұл газдар, әсіресе түсті металдардыц қазынасы, Қазакстанда<br />
(Шығыс Қазакстан, Балкаш ) күкірт кышкылын алуға жұмсалады.<br />
Айтылып отырғанныц каншалыкты мацызды кор екендігін<br />
мына мысалдан көруге болады: 1 т мыс өндірілгенде 7,5 т күкірт<br />
диоксиді шығады, одан 10 т артык күкірт кышкылын алуға<br />
болады.<br />
Күкірт диоксидін тотыктырып күкірт кышкылын алудыц екі<br />
әдісі бар: контакт әдісі жэне нитроза әдісі. "<br />
Контакт әдісі түсінікті әрі жеткілікті кѳлемде орта мектеп<br />
оқулығында жазылған.<br />
Нитроза әдісі. Контакт әдісі әткен ғасырдыц аяк кезінде<br />
гана іске асырылды, ал нитроза әдісі XVIII гасырдыц ортасынан<br />
колданылып келеді, оныц химиялык мазмұны екі реакцияға<br />
негізделген.<br />
I S 0 2 + N 0 2 + H 20 = H 2S 0 4+ N 0;<br />
II 2N О + 0 2 = 2NОг^<br />
Бірінші тецдікте күкірт диоксидін тотыктырушы азот диоксиді;<br />
ол өзі тотыксызданып азот оксидіне (NO) айналады, екінші тецдік<br />
бойынша тотығып кайтадан азот диоксидіне (N 0 2) айналады.<br />
Сонымен бұл реакцияда азот оксиді оттек тасушы болып табы-
Change language