Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Мысалы, Менделеев индий элементінін атомдык массасын<br />
түзеген. Индийдің эквиваленті 38,3, демек, онын атомдык массасы<br />
38,3; 76,6; 114,9; 153,2 т. т. болуы мүмкін.<br />
Атомдык массасы 38,3 десек, ол хлордан кейін, яғни калийдін<br />
орнында 1 топта тұруға тиіс (ол кезде сегізінші топ ашылмаған<br />
болатын), бірак индийдін ол топтағы элементтерге еш<br />
ұксастығы жок, сондыктан бұл жорамал дұрыс болмады. Енді<br />
атомдык массаны 76,6 деп алсак (Менделеевтен бұрын индийдін<br />
атомдык массасы 76,6 деп саналатын), онда ол селеннің<br />
орнына VI топка орналасуы тиіс, бірақ индий бұл топтын да элементтеріне<br />
касиет жағынан жакындығы жок. Енді атомдык<br />
массалардын келесісі 114,9 алсак, индий ѳзіне үксас элементтердің<br />
арасына, III топка, реттік нөмірі 49-орынға орналасады. Демек,<br />
индийдің атомдык массасы 114,9 деп аныкталды.<br />
Атомдык массаны табудың соңғы кезде шыккан бірнеше<br />
дэл эдістері бар. Атом-молекула теориясы дамып, атом мен молекуланың<br />
табнғатта анык бар бөлшектер екендігін дәлелдеуге<br />
осы әдістер де канағаттанарлык материал берді. Элементтердің<br />
дәл табылған атомдық массалары осы кітаптағы периодтық<br />
кестеде келтірілген.<br />
Атомдардың абсолют массасы мен мөлшері.<br />
Авогадро саны химияда колданылатын универсал түракты сандардын<br />
маңыздысыньщ бірі: No = 6,024.-1023. Б үл к ай элем<br />
е н т е н , болса да бір моліндегі атомдар санын<br />
кѳрсетеді. Сол сиякты, эрбір дара заттын да бір м о -<br />
ліндегі молекула санын кѳрсетеді. Қазіргі кезде<br />
бұл санды табудың біріне-бірі тәуелсіз әдісі бар. Бұл сан өте<br />
үлкен сан, оның үлкен екендігі мынадай мысалдан көрінеді.<br />
Авогадро санына тен етіп бұршак жиналған дейік. Әр бүршактьщ<br />
көлемі 0,3 см3 болсын. Сонда біз жинаған бүршақтардын жалпы<br />
көлемі 0,3-6,024-1023= 1,8-1023 сл3 = 1,8-10 км3. Қөлемі осыған<br />
тең куб тәрізді ыдыс болса, оның кабырғасыныц ұзындығы 565 км<br />
болар еді.<br />
Авогадро санын пайдаланып, кез келген элемент атомыньщ<br />
абсолют массасын (грамм аркылы кѳрсетілген атом массасын)<br />
жэне ол атомның мөлшерін есептеп шығаруға болады.<br />
Атомный,' абсолют массасын табу үшін, онын атомдык массасын<br />
(А) Авогадро санына бѳледі:<br />
Мысалы, аргон атомыньщ абсолют массасы = =<br />
6.024- ю 23<br />
= 6,63- 10~23г, калий атомыньщ абсолют массасы .__зэіШ2_г__=<br />
6 .0 2 4 -1023<br />
= 6,49-10-23 г.<br />
Бір атомның кѳлемін табу үшін, ол заттың катты күйдегі бір<br />
молінің көлемін Авогадро санына бөлу керек. Бір молінің көлемін<br />
табу үшін, онын, молінін массасын тығыздығына бөлеміз, мысалы,<br />
мысты алсак (тығыздығы 8,93 г/см 3), 63,46:8,93 = 7,10 см3 болады.<br />
35
Change language