2 не
Share Embed Flag
Download ePaper

2 не

2 не 2 не

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

Қосылыстар Молекул. масса Көміртектін, проценттік мәні 2-кесте Мол. массаның көміртекке тиесілі бөл. К өм іртек (I) оксиді 28 42,86 12 Бензол 78 92,31 72 К өм іртек диоксиді 44 27,27 12 Нафталин 128 93,75 120 Этил спирті 46 52,2 24 Ацетон 68 62,07 36 Этил эфирі 74 64,9 48 Ұшқыш косылыс түзбейтін элементтердің, мысалы металдардың, атомдык массасын табу үшін Дюлонг пен П т и д і н (1819 ж.) заңын пайдаланады. / Заттың қатты күйдегі меншікті жылу сыйымдылығының атомдык, салмаққа көбейтіндісі 6,3-ке жуык, турак,ты шама. Атомдык массаға көбейтіндісі атом жылу сыйымдылығы деп аталатын 22-29 Дж/(моль-К) аралығында болады (орташа 26 Д ж / (моль °К )). А-С « 2 6 б ¥ д а н л 26 А ~ — . (9) (А — атомдык масса, С — меншікті жылу сыйымдылық.) Мысал. Металдьщ меншікті жылу сыйымдылығы 0,5 тең. Сол металдьщ атомдык массасы А — 26 ^ со а — а 5 Бұл екі әдіспен де табылған атомдык массалар, эрине, дэл бола алмайды. Осы әдістердің қайсысымен болса да табылған атомдык массаны сол элементтін эквивалентімен салыстырып жѳндеуге болады, ал элементтің эквивалентін оньщ түрліше қосылыстарыньщ анализдерінен есептеп шығаруға болады. Элементтің атомдык массасы, оның эквиваленті жэне валенттігі арасында мынадай байланыс бар: А = Э • в (10) (А — атомдык масса, Э — эквивалент, в — валенттік.) Дэл емес атомдык массаны жѳндеу үшін оны эквивалентке бѳледі, шыккан сан валенттікті кѳрсетеді, валенттік эр уакыт бүтін сан, сондыктан шыккан санды бүтін санға жеткізіп ыкшамдайды. Эквивалентті кайтадан валенттікке кѳбейтіп, дэл атомдык массаны табады. Элементтердің периодты системасы атомдык массаны табудьщ жаңа эдісін тудырды, ол әдісті тұңғыш рет Менделеевтін ѳзі қолданып, біркатар элементтіқ атомдык массасын түзеді. 34

Мысалы, Менделеев индий элементінін атомдык массасын түзеген. Индийдің эквиваленті 38,3, демек, онын атомдык массасы 38,3; 76,6; 114,9; 153,2 т. т. болуы мүмкін. Атомдык массасы 38,3 десек, ол хлордан кейін, яғни калийдін орнында 1 топта тұруға тиіс (ол кезде сегізінші топ ашылмаған болатын), бірак индийдін ол топтағы элементтерге еш ұксастығы жок, сондыктан бұл жорамал дұрыс болмады. Енді атомдык массаны 76,6 деп алсак (Менделеевтен бұрын индийдін атомдык массасы 76,6 деп саналатын), онда ол селеннің орнына VI топка орналасуы тиіс, бірақ индий бұл топтын да элементтеріне касиет жағынан жакындығы жок. Енді атомдык массалардын келесісі 114,9 алсак, индий ѳзіне үксас элементтердің арасына, III топка, реттік нөмірі 49-орынға орналасады. Демек, индийдің атомдык массасы 114,9 деп аныкталды. Атомдык массаны табудың соңғы кезде шыккан бірнеше дэл эдістері бар. Атом-молекула теориясы дамып, атом мен молекуланың табнғатта анык бар бөлшектер екендігін дәлелдеуге осы әдістер де канағаттанарлык материал берді. Элементтердің дәл табылған атомдық массалары осы кітаптағы периодтық кестеде келтірілген. Атомдардың абсолют массасы мен мөлшері. Авогадро саны химияда колданылатын универсал түракты сандардын маңыздысыньщ бірі: No = 6,024.-1023. Б үл к ай элем е н т е н , болса да бір моліндегі атомдар санын кѳрсетеді. Сол сиякты, эрбір дара заттын да бір м о - ліндегі молекула санын кѳрсетеді. Қазіргі кезде бұл санды табудың біріне-бірі тәуелсіз әдісі бар. Бұл сан өте үлкен сан, оның үлкен екендігі мынадай мысалдан көрінеді. Авогадро санына тен етіп бұршак жиналған дейік. Әр бүршактьщ көлемі 0,3 см3 болсын. Сонда біз жинаған бүршақтардын жалпы көлемі 0,3-6,024-1023= 1,8-1023 сл3 = 1,8-10 км3. Қөлемі осыған тең куб тәрізді ыдыс болса, оның кабырғасыныц ұзындығы 565 км болар еді. Авогадро санын пайдаланып, кез келген элемент атомыньщ абсолют массасын (грамм аркылы кѳрсетілген атом массасын) жэне ол атомның мөлшерін есептеп шығаруға болады. Атомный,' абсолют массасын табу үшін, онын атомдык массасын (А) Авогадро санына бѳледі: Мысалы, аргон атомыньщ абсолют массасы = = 6.024- ю 23 = 6,63- 10~23г, калий атомыньщ абсолют массасы .__зэіШ2_г__= 6 .0 2 4 -1023 = 6,49-10-23 г. Бір атомның кѳлемін табу үшін, ол заттың катты күйдегі бір молінің көлемін Авогадро санына бөлу керек. Бір молінің көлемін табу үшін, онын, молінін массасын тығыздығына бөлеміз, мысалы, мысты алсак (тығыздығы 8,93 г/см 3), 63,46:8,93 = 7,10 см3 болады. 35

Қосылыстар<br />

Молекул.<br />

масса<br />

Көміртектін,<br />

проценттік<br />

мәні<br />

2-кесте<br />

Мол. массаның<br />

көміртекке<br />

тиесілі бөл.<br />

К өм іртек (I) оксиді 28 42,86 12<br />

Бензол 78 92,31 72<br />

К өм іртек диоксиді 44 27,27 12<br />

Нафталин 128 93,75 120<br />

Этил спирті 46 52,2 24<br />

Ацетон 68 62,07 36<br />

Этил эфирі 74 64,9 48<br />

Ұшқыш косылыс түзбейтін элементтердің, мысалы металдардың,<br />

атомдык массасын табу үшін Дюлонг пен П т и д і н<br />

(1819 ж.) заңын пайдаланады.<br />

/ Заттың қатты күйдегі меншікті жылу сыйымдылығының<br />

атомдык, салмаққа көбейтіндісі 6,3-ке жуык, турак,ты шама.<br />

Атомдык массаға көбейтіндісі атом жылу сыйымдылығы деп<br />

аталатын 22-29 Дж/(моль-К) аралығында болады (орташа<br />

26 Д ж / (моль °К )).<br />

А-С « 2 6<br />

б ¥ д а н л 26<br />

А ~ — . (9)<br />

(А — атомдык масса, С — меншікті жылу сыйымдылық.)<br />

Мысал. Металдьщ меншікті жылу сыйымдылығы 0,5 тең.<br />

Сол металдьщ атомдык массасы<br />

А — 26 ^ со<br />

а — а 5<br />

Бұл екі әдіспен де табылған атомдык массалар, эрине, дэл<br />

бола алмайды.<br />

Осы әдістердің қайсысымен болса да табылған атомдык<br />

массаны сол элементтін эквивалентімен салыстырып жѳндеуге<br />

болады, ал элементтің эквивалентін оньщ түрліше қосылыстарыньщ<br />

анализдерінен есептеп шығаруға болады. Элементтің<br />

атомдык массасы, оның эквиваленті жэне валенттігі арасында<br />

мынадай байланыс бар:<br />

А = Э • в (10)<br />

(А — атомдык масса, Э — эквивалент, в — валенттік.)<br />

Дэл емес атомдык массаны жѳндеу үшін оны эквивалентке<br />

бѳледі, шыккан сан валенттікті кѳрсетеді, валенттік эр уакыт<br />

бүтін сан, сондыктан шыккан санды бүтін санға жеткізіп<br />

ыкшамдайды. Эквивалентті кайтадан валенттікке кѳбейтіп, дэл<br />

атомдык массаны табады.<br />

Элементтердің периодты системасы атомдык массаны табудьщ<br />

жаңа эдісін тудырды, ол әдісті тұңғыш рет Менделеевтін<br />

ѳзі қолданып, біркатар элементтіқ атомдык массасын түзеді.<br />

34

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!