2 не

§ 2. КҮКІРТТІҢ СУТЕКПЕН, МЕТАЛДАРМЕН ЖЭНЕ
ГАЛОГЕНДЕРМЕН ҚОСЫЛЫСТАРЫ
Күкірт пен сутектің косылысы күкіртсутек деп аталады. Қүкіртсутек
жаратылыста вулкандардан шығатын газдарда, Мацеста,
Пятигорск, Алмаарасан, Қапаларасан сиякты жерлерде шығатын
кайнарлардың суында еріген түрде болады және өсімдік,
жәндіктердің калдыктары шірігенде түзіледі.
Күкірт сутекпен тікелей тек 310°-тан бастап қосылысады,
ал 400°-тан асса кайтадан айрылады:
H 2 + Ss=>:H2S
Д Н °= —20,9 кДж/моль
Лабораторияларда күкіртсутекті алу үшін сульфидтерді
сұйытылған кышкылмен әрекеттейді, мысалы:
F e S +2Н С1 = ҒеС12+ fH 2S
Күкіртсутек — түссіз, шіріген жұмыртка иістес газ. Адам
мұның иісін өте сезгіш, ауанын 100 000 көлеміне H2S — бір көлемі
болса да сезіледі. Ауадан ауыр — 60,7°-та сұйылып, 83°-та катады.
Судағы ерігіштігі 1: 2,5. Судағы ерітіндісін күкіртсутек суы
деп атайды; бұл жарык жерде біраз тұрса айрылып күкірт бөлініп
щықкандыктан ылайланып кетеді. Күкіртсутек — у, ауада 0,05%
болса, катты уландырады. Уланғанньщ белгісі адамның мұрны
«иіс сезбей» калады.
Күкіртсутек молекуласы бүрышты молекула HSH бүрышы
92°, d(S H ) = 0,133 нм, сондыктан полюсті (ja = 0,98D) болады.
H2S-Tin сутектік байланыс түзуі нашар, сондыктан да күкіртсутек
кәдімгі жагдайда — газ.
Күкіртсутек ауада көгілдір түсті жалынмен жанады:
2H2S + 0 2 = 2H20 + 2S
оттек жеткілікті болса, онда күкірт те тотығады:
2H2S + 3 0 2 = 2H20 + 2 S 0 2
күкіртсутек оңай тұтанғыш зат, онын ауамен коспасы копарылады.
Күкіртсутек жаксы тотыксыздандырғыш, мысалға мына реакцияларды
келтіруге болады:
H 2S + C 1 2 = 2HC1 + S
FI2S + 2 H N 0 3 = 2 N 0 2 + 2Н20 + S
H2S + H2S 0 4= S 0 2 + 2H20 + S
2H2S + S 0 2 = 2H20 + 3S
Күкіртсутек сұйык күйде нашар диссоциацияланады:
H2S . . . . H 2S ^ s h 3+ + s h -
357