2 не
2 не 2 не
а) судағы иод иондарын Г тотықтырып (H2S 0 4-f N aN0 3 немесе Cl2) дербес иодқа айналдырады; б) дербес иодты активтелген көмірге адсорбциялайды; в) көмірге қонған иодты сілтімен әрекеттеп тұзға айналдырады: I2 + N a0 H = NaI + N aI0 + H 20 NaIO = NaI + -і-0 2; г) Nal ерітіндісін тағы тотықтырып (С12, ҚС103 т. б.) иодты дербес күйінде алады. Қасиеттері. Иод кристалдык қатты зат, суда аз ериді (5 000:1), көміртек дисульфиді, хлороформ, спирт және басқа органикалык еріткіштерде жаксы ериді. Суға KI араластырса онда жаксы еріп кетеді, себебі KI + І2 = КІз түзіледі, бұл КІз суда жақсы ериді. Иодтың иісі ұнамсыз, буы тыныс орындарын талауратады, улы. Иодтың бір ерекше касиеті, калыпты жағдайда бетінен бу шығып түрады, кыздырса одан ә£>і балкып сүйык болмай-ақ, бірден буға айналады. Заттардың қыздырғанда бірден буға айналу қабілетін сублимация деп атайды. Буын жинап суытса, сұйылмай бірден кристалға айналады. Иодты тазалау үшін осы қасиетін пайдаланады. Қ о л д а н у ы. Иодты органикалык синтезде, медицинада түрлі дэрілер ж асау үшін қолданады. X и м и я л ык ' К а с и е т і жағынан иод бір валентті бейметалл электрон тартқыштығы 301 кДж. Иод сутекпен едэуір кыздырса ғана косылысады, әрі түгел реакцияласпайды, ѳйткені түзілген иодсутек, кызудың әсерінен айырылып — кері реакция басталады. Лабораторияда бромсутек алғандай етіп алады: РІз + ЗН20 = Н з Р 0 з + f ЗНІ Иодсутек түссіз газ, ауада түтінденеді, суда жақсы ериді. . Ерітіндісі иодсутек қышқылы деп аталады; бул галоген сутекті кышкылдардыц ішінде ец күштісі, көп қасиеті НВг қасиеті сиякты. Иодсутек қышқылыныц тұздары иодидтер деп аталады. Иодидтер суда ерігіш, кѳпшілігі кандай да бір түске боялған болады. Мацыздылары — натрий иодиді жэне калий иодиді, аммоний иодиді; фото, кино ѳндірісінде жэне дэрі жасау үшін колданылады. - Отте к т і к о с ы л ы с т а р ы: оксидтері — иоддиоксид І0 2 иодтау ангидрид ҺО5, кышқылдары — иодты лау кышкыл НЮ , оныц тұздары гипоиодиттер; иодтау кышкыл НЮз, оныц түздары иодаттар, иод кышқылдары — Н 3Ю 5, Н4І20 9, Н 5Ю 6 бұлардыц түздары периодаттар. 346.
§ 9. ГАЛОГЕНАРАЛ ЫҚ К.ОСЫЛЫСТАР. ПОЛ И ГАЛОГЕН ИДТЕР Галогендермен галогендер бірігіп ѳзара косылыстар түзеді. Неғұрлым олар бірінён бірі алыстау түрса, соғұрлым косылыстағы атомдар саны арта түседі. Мәселен: ВгСІ, ІС13, ВгҒ5, ІҒ7. Периодтык системанын, бір тобында катар тұрған екі галоген өзара косылыс түзсе көбіне I валенттік көрсетеді. Галогенаралык косылыстардын кұрылымы біршама дәл аныкталған. Бір атомнан тұратын эквимолекулалы C1F тәрізді косылыстар түзу сызықты гантель тектес молекулалар беретіні өзінен өзі түсінікті. Ал С1Ғ3, ВгҒ3 молекулаларынын кеністіктегі пішін Т-тәрізді, ІС13 болса, димер күйінде болады. ІҒ5 молекуласынын пішіні квадрат пирамидаға үқсайды. Галогенаралык косылыстар оңай ұшады, ен қиын буланатын судан аз ғана артык кызуда қайнай бастайды. Бұлардын барлығы дерлік тұрақтылығы аз заттар, соған қарамастан бірде бірі қопарылмайды. Галогенаралык косылыстардын бәріде экзотермиялы косылыстар, сондыктан оларды тікелей синтез әдісімен алуға болады: СІ2 + і2 = 2ІС1 С12 + ЗҒ2 = 2С1Ғ3 A G °= -2 3 5 ,5 кДж/моль немесе Ғ2 + С1Ғ = С1Ғ3 Галогенаралык косылыстар реакцияға түсуге өте кабілетті заттар. Олар куатты тотықтырғыштар болып саналады. Көптеген жай заттармен әрекеттесіп галогенидтердін коспасын түзеді. Галогенаралык косылыстардын басты бір касиеті гидролизге үшырауға бейімділігі. Өздерінің табиғаты кышкылдык болғандыктан көбіне гидролизденгенде екі кышқыл береді. 5ВгС1 + ЗН20 = 5НС1 + 2Вг2 + 2Н В г03 ЗІС13+ 6Н 20 = 9НС1 + НІ + 2НЮ з Сілтілік металдардын галогенидтері бос галогендермен қосылып полигалогенидтер түзуге бейім келеді. Солардын ішіндегі тұрақты полииодид ионы Іэ" калий иодидінін ерітіндісінде иодты ерітіп, кристалдағанда түзіледі: КІ —|—Iг = К Iз ДН° = 16,7 кДж/моль К = 1 4 0 § 10. ЖЕТІНШІ НЕГІЗГІ ТОПШАДАҒЫ ЭЛЕМЕНТТЕРД! ЖЭНЕ ОЛАРДЫН, ҚОСЫЛЫСТАРЫН САЛЫСТЫРУ Жетінші негізгі топша нағыз бейметалл — галогендердің — топшасы. Д. И. Менделеевтін периодтык занына сәйкес бұл элементтердің өздері де, бұлардын косылыстары да өзара ұксас; онымен катар топ ішінде кесте бойымен жоғарыдан төмен қарай не кері қарастырсак, элементтердін де косылыстарының да Касиеттерінде периодтык системаға сәйкес занды өзгерістер — аиырмашылықтар болады. Олардын жоғарыдан төмен карай квант кабаттарынын 347
- Page 298 and 299: н е м е с е , и о н д ы
- Page 300 and 301: көрдік. Сондықтан г
- Page 302 and 303: Металл-І-су^гидратт
- Page 304 and 305: ғой. Мэселен, мырыш
- Page 306 and 307: 39-кесте М е т а л д а
- Page 308 and 309: 105-сурет. Электроли
- Page 310 and 311: катодта 2Ni + + + 4e = 2Ni N
- Page 312 and 313: Бұл элементте мына
- Page 314 and 315: лардан тұратын агр
- Page 316 and 317: адсорбцияланған су
- Page 318 and 319: негізгі топтарда о
- Page 320 and 321: тен артпайды себеб
- Page 322 and 323: аргон—9,3 л, неон—18
- Page 324 and 325: 9-кестеде келтірілг
- Page 326 and 327: істеу өте үлкен ұқы
- Page 328 and 329: молекулалардыц ара
- Page 330 and 331: Бұлардың ішінде су
- Page 332 and 333: Гей-Люссак пен Л. Ж.
- Page 334 and 335: Химиялык жағынан х
- Page 336 and 337: НсҚгаз) * “ Т Г 110-су
- Page 338 and 339: I t 1-сурет. Тұз комба
- Page 340 and 341: , yTf О • СЮ 2 молекул
- Page 342 and 343: г е ю ;. + 2 К 0 Н = К С 102
- Page 344 and 345: дыктан энергетикал
- Page 346 and 347: Бромидтар ерітінді
- Page 350 and 351: саны артқан сайын б
- Page 352 and 353: сутек кышқылдарыны
- Page 354 and 355: Сигіаттама H2S HaSe Нг
- Page 356 and 357: Күкірт А у а -су - Кү
- Page 358 and 359: дарға айналады. Сал
- Page 360 and 361: су ерітіндісінде т
- Page 362 and 363: H 2S 2 сутек пероксид
- Page 364 and 365: касиеті бар, демек
- Page 366 and 367: * J s / II \ Н О о O H о / о 4
- Page 368 and 369: (бұл реакция галоге
- Page 370 and 371: о о ,1 О, „ н о ч ІІ /°\
- Page 372 and 373: 7. Дикүкірт қ ы ш қ ы
- Page 374 and 375: лады, яғни күкірт д
- Page 376 and 377: өте өсігг кетеді, с
- Page 378 and 379: қасиетінен әлдекай
- Page 380 and 381: азот келеді, бірақ
- Page 382 and 383: катализатор. Соның
- Page 384 and 385: болуынан су молеку
- Page 386 and 387: 1 және химиялық тұр
- Page 388 and 389: Қышқыл тотықтырғыш
- Page 390 and 391: да азот оксидтерін
- Page 392 and 393: м ен — 10° пен + 140° С
- Page 394 and 395: Азотты қышқылдың т
- Page 396 and 397: сүйығы» (орысша «ца
а) судағы иод иондарын Г тотықтырып (H2S 0 4-f N aN0 3<br />
немесе Cl2) дербес иодқа айналдырады;<br />
б) дербес иодты активтелген көмірге адсорбциялайды;<br />
в) көмірге қонған иодты сілтімен әрекеттеп тұзға айналдырады:<br />
I2 + N a0 H = NaI + N aI0 + H 20<br />
NaIO = NaI + -і-0 2;<br />
г) Nal ерітіндісін тағы тотықтырып (С12, ҚС103 т. б.) иодты<br />
дербес күйінде алады.<br />
Қасиеттері. Иод кристалдык қатты зат, суда аз ериді<br />
(5 000:1), көміртек дисульфиді, хлороформ, спирт және басқа<br />
органикалык еріткіштерде жаксы ериді. Суға KI араластырса<br />
онда жаксы еріп кетеді, себебі<br />
KI + І2 = КІз<br />
түзіледі, бұл КІз суда жақсы ериді. Иодтың иісі ұнамсыз, буы<br />
тыныс орындарын талауратады, улы. Иодтың бір ерекше касиеті,<br />
калыпты жағдайда бетінен бу шығып түрады, кыздырса одан ә£>і<br />
балкып сүйык болмай-ақ, бірден буға айналады. Заттардың<br />
қыздырғанда бірден буға айналу қабілетін сублимация деп атайды.<br />
Буын жинап суытса, сұйылмай бірден кристалға айналады.<br />
Иодты тазалау үшін осы қасиетін пайдаланады.<br />
Қ о л д а н у ы. Иодты органикалык синтезде, медицинада түрлі<br />
дэрілер ж асау үшін қолданады.<br />
X и м и я л ык ' К а с и е т і жағынан иод бір валентті бейметалл<br />
электрон тартқыштығы 301 кДж. Иод сутекпен едэуір кыздырса<br />
ғана косылысады, әрі түгел реакцияласпайды, ѳйткені<br />
түзілген иодсутек, кызудың әсерінен айырылып — кері реакция<br />
басталады. Лабораторияда бромсутек алғандай етіп алады:<br />
РІз + ЗН20 = Н з Р 0 з + f ЗНІ<br />
Иодсутек түссіз газ, ауада түтінденеді, суда жақсы ериді. .<br />
Ерітіндісі иодсутек қышқылы деп аталады; бул галоген сутекті<br />
кышкылдардыц ішінде ец күштісі, көп қасиеті НВг қасиеті<br />
сиякты. Иодсутек қышқылыныц тұздары иодидтер деп<br />
аталады. Иодидтер суда ерігіш, кѳпшілігі кандай да бір түске<br />
боялған болады. Мацыздылары — натрий иодиді жэне калий<br />
иодиді, аммоний иодиді; фото, кино ѳндірісінде жэне дэрі жасау<br />
үшін колданылады. -<br />
Отте к т і к о с ы л ы с т а р ы: оксидтері — иоддиоксид І0 2<br />
иодтау ангидрид ҺО5, кышқылдары — иодты лау<br />
кышкыл<br />
НЮ , оныц тұздары гипоиодиттер; иодтау кышкыл<br />
НЮз, оныц түздары иодаттар, иод кышқылдары —<br />
Н 3Ю 5, Н4І20 9, Н 5Ю 6 бұлардыц түздары периодаттар.<br />
346.
Change language