2 не
2 не 2 не
Бромидтар ерітіндісі колонка кѳрсетілген (ішіне керами- < ка кесектері салынған, калғаны суреттен түсінікті). Бромды лабораторияда калий бромиді мен концентрлеген күкірт кышқылын жэне марганец диоксидін кыздыру аркылы алады: 2KBr + 3H2S 0 4+ M n 0 2= = 2K H S 04+ M n S 0 4+ 2H20 + B r2 Бром калыпты жагдайда кызылқоцыр түсті ауыр, бірақ ұшкыш сүйыктық, 7 градустан төмен температурада кристалды массаға айналады. Суда ерігіштігі 35 г. Органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Исі өткір, улы зат. Хлорид ерітіндісі Бром соцғы кезде көп қолданыла бастады; оныц қосылыстары антидетонатор ретінде сапасы жоғары ІІЗ-сурет. Бром алу мотор бензиндеріне араластырылады, сонымен қатар бұрынғыша органикалык бояулар синтезінде, формацевтика, фотокино өнеркәсібінде колданылады. Химиялық қасиеті жагынан бром бір валентті актив бейметалл, активтік орыны хлор мен иодтыц арасында (X тарау, § 2), электрон тарткыштыгы 322 кДж. Бром сұйык күйінде де, бу күйінде де кѳптеген элементтермен тікелей косылады, тіпті, кейбірімен жалын жанады, мысалы: фосфор, мышьяк, сурьма, висмут жэне калайы. Алюминиймен де ѳте куатты эрекеттеседі. Аса бағалы активтігі өте темен алтын мен платинаның бромға әсері екі түрлі: алтын тотығып трибромид АиВгз түзеді, ал платина эрекеттеспейді. Бром сутекпен қыздырғанда ғана қосылысады. Бромсутек лабораторияда фосфор трибромидініц гидролизі аркылы алынады: РВгз + ЗН 20 = НзРОз + ЗНВг Бромсутек ауада түтінденетін, суда жақсы еритін түссіз газ. — 66,7° сүйылады, — 88° қатады. Ерітіндісі бромсутек қышкылы деп аталады. Бромсутек қышқылы ауадағы оттекпен тотығады: 4 Н В г+ 0 2 = 2Н20 + 2Вг2 осы онай тотығатындығынан бромсутек кышкылын мына реакция 2NaBr + H2S 0 4= N a2S 0 4+ 2HBr аркылы алуга болмайды, өйткені НВг бөлініп шығысымен күкірт қышкылымен әрекеттесіп тотығады. 344 2HBr + H2S 0 4 = S 0 2 + Br2-f-2H20
Бромсутек кышқылының тұздары — б ромидтер, бұлардың к өп ш іл ігі суда ерігіш тұздар. Натрий және калийдің бромидтері медицинада дәрі есебінде ұсталады. Күміс бромиді фотоқағаз, пленка жасауда қолданады. Бромның судағы ерітіндісі бром суы деп аталып, лабораторияларда колданылады. Ол ерітіндіде мына реакция Br2 + H 20 = HBr + H B r0 нәтижесінде араласқан күйде екі кышкыл болады. Отте кт i к о с ы л ы-с т а р ы н а н Вг20 , В г 0 2, Вг30 8, ВгОз оксидтерін жэне бромдылау қышқыл НВгО, оныц түздары гипобромиттер; бромдау қышқыл НВгОз оныц тұздары б р о м а т- т а р д ы атап кетуге болады. § 8. ИОД ЖЭНЕ ОНЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫ Иод жаратылыста ѳте аз сирек элементтіц бірі (40-кесте), оныц үстіне иод өте бытырацқы шашылған элемент. Оныц кѳбірек жиылған жері теціз суы (0,000005%), мұнай суы (0,003%). Өткен ғасырдың басында Наполеониың толып ж атқ ан баскынш ылық соғыстарына өте көп керекті «мылтық дәрісін» (порох) ж асауға селитра каж ет болды; селитраны теңіз балдырынан алуды көп кісі кәсіп кылды. П ариж дің түбіндегі аптека ұстаушы К у р т у а селитра заводын салады . Селитра қайнататын қазанны ң түбінде калаты н бір белгісіз тұздарды зерттей келе, оны күкірт кышкылымен әрекеттесе күлгін түсті будың ш ыкканын байкайды , буды жинаса ол металл сиякты жылтыр кристалдарға айналады. Куртуа бұл затты таныс профессоры Клеманға, ол Гей-Лю ссакка береді. Гей-Лю ссак оны қонакка келген Дэвиға көрсетеді. Гей-Лю ссак пен Д эви мұның қасиетін зерттеп Куртуаның тапканы ж аңа элемент екенін анықтайды. Оны и о д (грекше «йодос»— күлгін, түс) деп атайды. А л у жолдары. 1. Теңіз суындағы иод, теціз балдырыныц әсіресе ламинария деген балдырдыц бойына жиылады, соны өртеп күлін сумен шаймалап, суалтып, кристалдап түрлі баска тұздарды (NaCl, N a2S 0 4) бөліп алып, калған сөліндегі еріген, натрий иодидініц құрамындағы, иодты былай алады: 2NaI + 2H2S 0 4= 2 N aH S 0 4+ 2HI ' 2HI + M n 0 2 + H 2S 0 4= M n S 0 4+ 2H20 + I2 2NaI + 3H2S 0 4+ M n 0 2 = 2 N aH S 0 4+ M n S 0 4+ 2H20 + I2 не болмаса 2NaI + Cl2 = I2 + 2NaCl 2. Иодты мұнай суынан алуды 1930 жылы совет инженері Б- П. Денисович үсынған болатын; бүл эдіс Совет Одағында иод алудыц негізгі әдісіне айналды. Бүрын пайдаланылмайтын мұнай суларынан арзан иод алуға мүмкіншілік туды жэне иод шетел- Ден сатып алынбайтын болды. Денисович эдісімен иод алудыц мынадай сатылары бар: 345
- Page 296 and 297: И о н д ы қ т ү р д е ,
- Page 298 and 299: н е м е с е , и о н д ы
- Page 300 and 301: көрдік. Сондықтан г
- Page 302 and 303: Металл-І-су^гидратт
- Page 304 and 305: ғой. Мэселен, мырыш
- Page 306 and 307: 39-кесте М е т а л д а
- Page 308 and 309: 105-сурет. Электроли
- Page 310 and 311: катодта 2Ni + + + 4e = 2Ni N
- Page 312 and 313: Бұл элементте мына
- Page 314 and 315: лардан тұратын агр
- Page 316 and 317: адсорбцияланған су
- Page 318 and 319: негізгі топтарда о
- Page 320 and 321: тен артпайды себеб
- Page 322 and 323: аргон—9,3 л, неон—18
- Page 324 and 325: 9-кестеде келтірілг
- Page 326 and 327: істеу өте үлкен ұқы
- Page 328 and 329: молекулалардыц ара
- Page 330 and 331: Бұлардың ішінде су
- Page 332 and 333: Гей-Люссак пен Л. Ж.
- Page 334 and 335: Химиялык жағынан х
- Page 336 and 337: НсҚгаз) * “ Т Г 110-су
- Page 338 and 339: I t 1-сурет. Тұз комба
- Page 340 and 341: , yTf О • СЮ 2 молекул
- Page 342 and 343: г е ю ;. + 2 К 0 Н = К С 102
- Page 344 and 345: дыктан энергетикал
- Page 348 and 349: а) судағы иод ионда
- Page 350 and 351: саны артқан сайын б
- Page 352 and 353: сутек кышқылдарыны
- Page 354 and 355: Сигіаттама H2S HaSe Нг
- Page 356 and 357: Күкірт А у а -су - Кү
- Page 358 and 359: дарға айналады. Сал
- Page 360 and 361: су ерітіндісінде т
- Page 362 and 363: H 2S 2 сутек пероксид
- Page 364 and 365: касиеті бар, демек
- Page 366 and 367: * J s / II \ Н О о O H о / о 4
- Page 368 and 369: (бұл реакция галоге
- Page 370 and 371: о о ,1 О, „ н о ч ІІ /°\
- Page 372 and 373: 7. Дикүкірт қ ы ш қ ы
- Page 374 and 375: лады, яғни күкірт д
- Page 376 and 377: өте өсігг кетеді, с
- Page 378 and 379: қасиетінен әлдекай
- Page 380 and 381: азот келеді, бірақ
- Page 382 and 383: катализатор. Соның
- Page 384 and 385: болуынан су молеку
- Page 386 and 387: 1 және химиялық тұр
- Page 388 and 389: Қышқыл тотықтырғыш
- Page 390 and 391: да азот оксидтерін
- Page 392 and 393: м ен — 10° пен + 140° С
- Page 394 and 395: Азотты қышқылдың т
Бромидтар ерітіндісі<br />
колонка кѳрсетілген (ішіне керами-<br />
< ка кесектері салынған, калғаны<br />
суреттен түсінікті).<br />
Бромды лабораторияда калий<br />
бромиді мен концентрлеген күкірт<br />
кышқылын жэне марганец диоксидін<br />
кыздыру аркылы алады:<br />
2KBr + 3H2S 0 4+ M n 0 2=<br />
= 2K H S 04+ M n S 0 4+ 2H20 + B r2<br />
Бром калыпты жагдайда кызылқоцыр<br />
түсті ауыр, бірақ ұшкыш сүйыктық,<br />
7 градустан төмен температурада<br />
кристалды массаға айналады.<br />
Суда ерігіштігі 35 г. Органикалық<br />
еріткіштерде жақсы ериді. Исі өткір,<br />
улы зат.<br />
Хлорид ерітіндісі<br />
Бром соцғы кезде көп қолданыла<br />
бастады; оныц қосылыстары антидетонатор<br />
ретінде сапасы жоғары<br />
ІІЗ-сурет. Бром алу<br />
мотор бензиндеріне араластырылады,<br />
сонымен қатар бұрынғыша органикалык бояулар синтезінде,<br />
формацевтика, фотокино өнеркәсібінде колданылады.<br />
Химиялық қасиеті жагынан бром бір валентті актив<br />
бейметалл, активтік орыны хлор мен иодтыц арасында (X тарау,<br />
§ 2), электрон тарткыштыгы 322 кДж.<br />
Бром сұйык күйінде де, бу күйінде де кѳптеген элементтермен<br />
тікелей косылады, тіпті, кейбірімен жалын жанады, мысалы:<br />
фосфор, мышьяк, сурьма, висмут жэне калайы. Алюминиймен<br />
де ѳте куатты эрекеттеседі. Аса бағалы активтігі өте темен алтын<br />
мен платинаның бромға әсері екі түрлі: алтын тотығып трибромид<br />
АиВгз түзеді, ал платина эрекеттеспейді.<br />
Бром сутекпен қыздырғанда ғана қосылысады. Бромсутек<br />
лабораторияда фосфор трибромидініц гидролизі аркылы алынады:<br />
РВгз + ЗН 20 = НзРОз + ЗНВг<br />
Бромсутек ауада түтінденетін, суда жақсы еритін түссіз<br />
газ. — 66,7° сүйылады, — 88° қатады. Ерітіндісі бромсутек<br />
қышкылы деп аталады. Бромсутек қышқылы ауадағы оттекпен<br />
тотығады:<br />
4 Н В г+ 0 2 = 2Н20 + 2Вг2<br />
осы онай тотығатындығынан бромсутек кышкылын мына реакция<br />
2NaBr + H2S 0 4= N a2S 0 4+ 2HBr<br />
аркылы алуга болмайды, өйткені НВг бөлініп шығысымен күкірт<br />
қышкылымен әрекеттесіп тотығады.<br />
344<br />
2HBr + H2S 0 4 = S 0 2 + Br2-f-2H20