2 не

2 не 2 не

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

Бромидтар ерітіндісі колонка кѳрсетілген (ішіне керами- < ка кесектері салынған, калғаны суреттен түсінікті). Бромды лабораторияда калий бромиді мен концентрлеген күкірт кышқылын жэне марганец диоксидін кыздыру аркылы алады: 2KBr + 3H2S 0 4+ M n 0 2= = 2K H S 04+ M n S 0 4+ 2H20 + B r2 Бром калыпты жагдайда кызылқоцыр түсті ауыр, бірақ ұшкыш сүйыктық, 7 градустан төмен температурада кристалды массаға айналады. Суда ерігіштігі 35 г. Органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Исі өткір, улы зат. Хлорид ерітіндісі Бром соцғы кезде көп қолданыла бастады; оныц қосылыстары антидетонатор ретінде сапасы жоғары ІІЗ-сурет. Бром алу мотор бензиндеріне араластырылады, сонымен қатар бұрынғыша органикалык бояулар синтезінде, формацевтика, фотокино өнеркәсібінде колданылады. Химиялық қасиеті жагынан бром бір валентті актив бейметалл, активтік орыны хлор мен иодтыц арасында (X тарау, § 2), электрон тарткыштыгы 322 кДж. Бром сұйык күйінде де, бу күйінде де кѳптеген элементтермен тікелей косылады, тіпті, кейбірімен жалын жанады, мысалы: фосфор, мышьяк, сурьма, висмут жэне калайы. Алюминиймен де ѳте куатты эрекеттеседі. Аса бағалы активтігі өте темен алтын мен платинаның бромға әсері екі түрлі: алтын тотығып трибромид АиВгз түзеді, ал платина эрекеттеспейді. Бром сутекпен қыздырғанда ғана қосылысады. Бромсутек лабораторияда фосфор трибромидініц гидролизі аркылы алынады: РВгз + ЗН 20 = НзРОз + ЗНВг Бромсутек ауада түтінденетін, суда жақсы еритін түссіз газ. — 66,7° сүйылады, — 88° қатады. Ерітіндісі бромсутек қышкылы деп аталады. Бромсутек қышқылы ауадағы оттекпен тотығады: 4 Н В г+ 0 2 = 2Н20 + 2Вг2 осы онай тотығатындығынан бромсутек кышкылын мына реакция 2NaBr + H2S 0 4= N a2S 0 4+ 2HBr аркылы алуга болмайды, өйткені НВг бөлініп шығысымен күкірт қышкылымен әрекеттесіп тотығады. 344 2HBr + H2S 0 4 = S 0 2 + Br2-f-2H20

Бромсутек кышқылының тұздары — б ромидтер, бұлардың к өп ш іл ігі суда ерігіш тұздар. Натрий және калийдің бромидтері медицинада дәрі есебінде ұсталады. Күміс бромиді фотоқағаз, пленка жасауда қолданады. Бромның судағы ерітіндісі бром суы деп аталып, лабораторияларда колданылады. Ол ерітіндіде мына реакция Br2 + H 20 = HBr + H B r0 нәтижесінде араласқан күйде екі кышкыл болады. Отте кт i к о с ы л ы-с т а р ы н а н Вг20 , В г 0 2, Вг30 8, ВгОз оксидтерін жэне бромдылау қышқыл НВгО, оныц түздары гипобромиттер; бромдау қышқыл НВгОз оныц тұздары б р о м а т- т а р д ы атап кетуге болады. § 8. ИОД ЖЭНЕ ОНЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫ Иод жаратылыста ѳте аз сирек элементтіц бірі (40-кесте), оныц үстіне иод өте бытырацқы шашылған элемент. Оныц кѳбірек жиылған жері теціз суы (0,000005%), мұнай суы (0,003%). Өткен ғасырдың басында Наполеониың толып ж атқ ан баскынш ылық соғыстарына өте көп керекті «мылтық дәрісін» (порох) ж асауға селитра каж ет болды; селитраны теңіз балдырынан алуды көп кісі кәсіп кылды. П ариж дің түбіндегі аптека ұстаушы К у р т у а селитра заводын салады . Селитра қайнататын қазанны ң түбінде калаты н бір белгісіз тұздарды зерттей келе, оны күкірт кышкылымен әрекеттесе күлгін түсті будың ш ыкканын байкайды , буды жинаса ол металл сиякты жылтыр кристалдарға айналады. Куртуа бұл затты таныс профессоры Клеманға, ол Гей-Лю ссакка береді. Гей-Лю ссак оны қонакка келген Дэвиға көрсетеді. Гей-Лю ссак пен Д эви мұның қасиетін зерттеп Куртуаның тапканы ж аңа элемент екенін анықтайды. Оны и о д (грекше «йодос»— күлгін, түс) деп атайды. А л у жолдары. 1. Теңіз суындағы иод, теціз балдырыныц әсіресе ламинария деген балдырдыц бойына жиылады, соны өртеп күлін сумен шаймалап, суалтып, кристалдап түрлі баска тұздарды (NaCl, N a2S 0 4) бөліп алып, калған сөліндегі еріген, натрий иодидініц құрамындағы, иодты былай алады: 2NaI + 2H2S 0 4= 2 N aH S 0 4+ 2HI ' 2HI + M n 0 2 + H 2S 0 4= M n S 0 4+ 2H20 + I2 2NaI + 3H2S 0 4+ M n 0 2 = 2 N aH S 0 4+ M n S 0 4+ 2H20 + I2 не болмаса 2NaI + Cl2 = I2 + 2NaCl 2. Иодты мұнай суынан алуды 1930 жылы совет инженері Б- П. Денисович үсынған болатын; бүл эдіс Совет Одағында иод алудыц негізгі әдісіне айналды. Бүрын пайдаланылмайтын мұнай суларынан арзан иод алуға мүмкіншілік туды жэне иод шетел- Ден сатып алынбайтын болды. Денисович эдісімен иод алудыц мынадай сатылары бар: 345

Бромидтар ерітіндісі<br />

колонка кѳрсетілген (ішіне керами-<br />

< ка кесектері салынған, калғаны<br />

суреттен түсінікті).<br />

Бромды лабораторияда калий<br />

бромиді мен концентрлеген күкірт<br />

кышқылын жэне марганец диоксидін<br />

кыздыру аркылы алады:<br />

2KBr + 3H2S 0 4+ M n 0 2=<br />

= 2K H S 04+ M n S 0 4+ 2H20 + B r2<br />

Бром калыпты жагдайда кызылқоцыр<br />

түсті ауыр, бірақ ұшкыш сүйыктық,<br />

7 градустан төмен температурада<br />

кристалды массаға айналады.<br />

Суда ерігіштігі 35 г. Органикалық<br />

еріткіштерде жақсы ериді. Исі өткір,<br />

улы зат.<br />

Хлорид ерітіндісі<br />

Бром соцғы кезде көп қолданыла<br />

бастады; оныц қосылыстары антидетонатор<br />

ретінде сапасы жоғары<br />

ІІЗ-сурет. Бром алу<br />

мотор бензиндеріне араластырылады,<br />

сонымен қатар бұрынғыша органикалык бояулар синтезінде,<br />

формацевтика, фотокино өнеркәсібінде колданылады.<br />

Химиялық қасиеті жагынан бром бір валентті актив<br />

бейметалл, активтік орыны хлор мен иодтыц арасында (X тарау,<br />

§ 2), электрон тарткыштыгы 322 кДж.<br />

Бром сұйык күйінде де, бу күйінде де кѳптеген элементтермен<br />

тікелей косылады, тіпті, кейбірімен жалын жанады, мысалы:<br />

фосфор, мышьяк, сурьма, висмут жэне калайы. Алюминиймен<br />

де ѳте куатты эрекеттеседі. Аса бағалы активтігі өте темен алтын<br />

мен платинаның бромға әсері екі түрлі: алтын тотығып трибромид<br />

АиВгз түзеді, ал платина эрекеттеспейді.<br />

Бром сутекпен қыздырғанда ғана қосылысады. Бромсутек<br />

лабораторияда фосфор трибромидініц гидролизі аркылы алынады:<br />

РВгз + ЗН 20 = НзРОз + ЗНВг<br />

Бромсутек ауада түтінденетін, суда жақсы еритін түссіз<br />

газ. — 66,7° сүйылады, — 88° қатады. Ерітіндісі бромсутек<br />

қышкылы деп аталады. Бромсутек қышқылы ауадағы оттекпен<br />

тотығады:<br />

4 Н В г+ 0 2 = 2Н20 + 2Вг2<br />

осы онай тотығатындығынан бромсутек кышкылын мына реакция<br />

2NaBr + H2S 0 4= N a2S 0 4+ 2HBr<br />

аркылы алуга болмайды, өйткені НВг бөлініп шығысымен күкірт<br />

қышкылымен әрекеттесіп тотығады.<br />

344<br />

2HBr + H2S 0 4 = S 0 2 + Br2-f-2H20

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!