Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
атомдарынын, саны ѳскен сайын О— Н байланысыньщ оттектін<br />
белгілі бір атомымен тұрактылығй кішірейуін түсіндіруге болады.<br />
Бром топіиасы. Бром, иод жэнё астат электрондык кұрылымы<br />
жағынан толык ұксас элементтер (аналогтар). 'Гипті элементтермен<br />
де ұқсас болғанымен, үлкен валенттік көрсететін косылыстарында,<br />
бром топшасындағы э|лементтердін d — және f.—<br />
орбиталінің әсері білінеді.<br />
Бром топшасыньщ элементтерінің жай заттарының касиеттері<br />
берілген. Олардын молекуласы екі атомнан құралған. Фтордан<br />
бастап астатка дейін галогендердің жай заттарының физикалык<br />
касиеттері белгілі бір зандылыкпен өзегереді. Айталык, Вг2 -<br />
І2 — At2 катарында ядро аралығының ұзындығы арта түсетіндіктен<br />
молекулалардыц диссоциациялану энергиясы азаяды. Осы<br />
бағытта ядролар алш ақтаған сайын байланыстырушы электрон<br />
бұлттарының бүркесуі бәсецдейтіндіктен молекулалардыц поляризациялануы<br />
артады. Осыған орай жэне молекулалык салмак<br />
өскен сайын Вг2 — Һ — At2 бағытында молекулааралық әсерлесудін<br />
күшейуіне сай жай заттардын балку жэне кайнау температуралары<br />
артады (43-кесте).<br />
§ 7. БРОМ ЖЭНЕ ОНЫН К.ОСЫЛЫСТАРЫ<br />
Бром да табиғатта тек косылыс түрінде кездеседі. Ол калий,<br />
натрий, магниймен түзгек түздар түрінде, хлордыц сондай тұздарымен<br />
аралас, бірак одан элде неше есе аз мѳлшерде болады.<br />
Бромды алу үшін кейбір тұзды көлдердің тұзды суын (0,01 —<br />
0,5% Вг), мүнай скважинасынан шыққан суды (0,01—0,1 % Br)<br />
және теңіз суын (0,007% Br) пайдаланады.<br />
1825 жылы Гейдельберг университетінде (Германия) проф. Гмелинніц карамағында<br />
Л евиг деген студент ащы булакты н суын зерттейді, суға хлор жібергенде<br />
коиыр түс^і сұйықтык. бөлінін шығатынын көреді, оны көбірек жинап<br />
содан кейін зерттё.мек болады.<br />
Б ірак бүл зерттеу бітпес бүрын 1826 жылы Ф ранцияда Балар бром<br />
деген ж аңа элемент ашыпты деген хабар ж арияланады . Гмелин мен Левигтын<br />
зерттейміз деп жинап қойган сұйыктығы ж ана аш ы лған бром екен.<br />
Балар теніз суын суалтып оғап хлор жібереді. түзілген коңыр түсті сұйыктықты<br />
айдагі ажыраты п алып, зерттеу аркылы ж аңа элемент екеніне көз:<br />
жетіп, оны м у р и д деп атайды.<br />
Ф ранция академиясының дәстүрі бойынша сайланған комиссия — Вокелен,<br />
Тенар, Гей-Лю ссак — Баларды ң ж ана элемент аш қанды ғы н дүрыстайды.<br />
Сол комиссияныц ұсынысы бойынша оны бром (бромос — сасы қ) деп атайды.<br />
Неміс химигі атакты Либих, Баларды н бром аш қанды ғы н естісімен лабораториясында<br />
кѳп уакы ттан тұрған, үстіне «хлор- мен иодтың қосылысы»<br />
Деп ж азы п қойған сүйықты зерттесе ол бром екен. Либих уакытында жете<br />
тексермегеніне ѳкініп, сонш алы к үлкен ғылыми табыс колында бола тұра, оның<br />
абыройы, атағы, бүрын ешкімге белгісіз Б алар ға бұйырғанына іші күйіп ызаланып,<br />
ғалым адамныц айтуына лайыксыз «Бромды аш кан Б ал ар емсс, Баларды<br />
аш кан бром» деп ащы сөз айтыпты.<br />
Бромды мына реакция нэтижесінде алады:<br />
M gB r2 + Cl2 = M gCl2 + B r2<br />
ЧЗ-суретте бром алуға арналған, сырты кыздырылып тұратын<br />
343
Change language