2 не
Share Embed Flag
Download ePaper

2 не

2 не 2 не

library.psu.kz
from library.psu.kz More from this publisher
13.01.2015 Views

негізгі топтарда орналасқан р — элементтерге жатады. Бейметалдар айкын білінетін тотықтырғыш қасиеттерімен бірге тотықсыздандырғыш касиет те көрсетеді. Бұл қасиет бейметалл элементтердің атомдары ѳзара әрекеттескенде анық байқалады. Элементтердің тотықтырғыш және тотыксыздандырғыш қасиеттері периодтык системада белгілі бір тәртіппен өзгереді. Периодта солдан оцға карай тотыксыздандырғыш (металдық) касиет әлсіреп, тотықтырғыш (бейметалдык) касиет күшейеді. Топ ішінде s—, р— жэне III В тобындағы, d —, / — элементтерінде тотыксыздандыру активтігі (металдык) жоғарыдан төмен қарай, ал қалған тоғыз топтың d — элементтерінде тәменнен жоғары қарай өседі бейметалдарда, яғни р — элементтер орналаскан негізгі топтарда тотықтырғыш қасиеті төменнен жоғары карай еседі. Элементтердің химиялық активтігін салыстырмалы түрде санмен кѳрсетуге де болады, ол үшін химияның соңғы жетістіктеріне сүйеніп табылған элементтердің электртерістігімен пайдаланады (2 1 -сурет). > Элементтің электртерістігінің шамасы кѳп болса тотықтырғыш қасиеті күшті, ал тотықсыздандырғыш қасиеті әлсіз болады. 2 1 -суретті пайдаланып әрбір негізгі топтың ішіндегі элементтерді мелшерлік кәрсеткіштері арқылы бірімен-бірін салыстыруға болады. Топ ішіндегі элементтерді жоғарыдан темен карай кезекпен қараса, оларда өткенде айтылғандай осы бағытта электрондардьщ квант кабаттары кѳбейген сайын, төменгі элементтердің атомдарынын, радиусы үлкейеді, соған тәуелді электртерістіктің мәні да кішірейеді, сондыктан металдык касиет басым бола береді. Период ішіндегі элементтерді солдан оңға қарай алғанда, атом радиусының кішіреюіне тәуелді, электртерістік мәні үлкейеді, сондыктан бейметалдык қасиет басым бола береді. Негізгі топтардағы элементтердің электртерістігін салыстыру арқылы бір периодтың не бір топтың ішінде ғана орналасқан элементтер түгіл, эр периодта, әр түрлі топта орналаскан элементтердің де активтігін бірімен-бірін салыстыруға болады. Біз негізгі топтар элементтерімен Менделеев кестесі бойынша оңнан солға карай (VIII, VII, VI... II, I А топтар) танысамыз. Сонда алдымен бейметалл элементтермен танысамыз. Бейметалдар оттекпен кѳбінесе кышқылдық оксидтер түзеді; сутекпен — HCl, H2S; РН3 т. б. сиякты ұшкыш гидридтер түзеді; металдармен кѳбінесе иондық байланысты (түз тәрізді) косылыстар түзёді. Ѳздері ол косылыстарда теріс зарядты болады, мысалы Na + F~ т. б. О тобыньщ элементтері атомдарынын, күрылымына карағанда s жэне р электронды элементтер, оларды негізгі топтардын, элементтеріне косатынымыз осыдан. 316

IX тарау СЕГ131НШ1 ТОП Негізгі топтардың элементтерін VIII А тобындағы инертті газдардан бастаймыз. Бұл газдар ашылғаннан кейін, олардын инерттілігін көрсету үшін нөлінші топқа орналастырылган еді, әлі күнге дейін сол орында келеді. Бірак атомдарынын электрондык, кұрылымына Караганда инертті газдар сегізінші топта болуы керек, соңгы кестелерде олар осы топка орналастырылган. Инертті газдар аѵанын күрамында болады. § 1. АУА Ғалымдар ауаны ѳте ерте уакыттан-ак зерттегенімен онын кұрамы ұзақ уакыт белгісіз болып келеді; Пристли, Шееле, Лавуазьенің тәжірибелерінен (VII тарау, § 3) ауаныц күрамында оттектің барлыгы анықталғаннан кейін гана ауанын күрамы зерттелді. Сөйтіп, оттектің ашылуы, ауаны және оньщ кұрамын зерттеуге әкеп соқты. Жер шарын айнала коршаған атмосфераның жалпы массасы 5 - 1 015г деп есептеледі, бұл масса бетінін әрбір шаршы сантиметрін 1 кг салмакпен басып түрады. Атмосфераның құрамы күрделі, оның жер бетіне жақын қабатын тропосфера деп атайды; бұл тропосферанын қалыңдығы экваторда 18 км, полюстарда 8 км. Жер бетінен жогары көтерілетін ауа ағынынын араластыруынын әсерінен тропосферанын кұрамы биіктік бойына біркелкі болады' Ауаның к.үрамы 41 -кргтр Ауаның кұрамы Кѳлем С алм ак түрі бөліктері мѳлшері (% ) Тұрақты азот оттек инертті газдар 78,16 20,0 0,94 75,5 23,2 1,3 Аумалы кѳміртек диоксиді су буы - 0 , 0 3 © to 1 to сл Кездейсок шаң, аммиак күкір т ( II) оксиді күкіртсутек, азот оксидтері Ауанын күрамын тұракты, аумалы және кездейсоқ кұрам беліктері деп 3 түрге бөледі (41-кесте). Кеміртек диоксиді ауаға ж.ану, шіру, демалу процестерінін нәтижесінде жэне жанар таулардан тарайды. Көміртек диоксиді ауаға үздіксіз косылып жатканымен, онын шамасы 0,03 процент- 317

IX тарау<br />

СЕГ131НШ1 ТОП<br />

Негізгі топтардың элементтерін VIII А тобындағы инертті<br />

газдардан бастаймыз. Бұл газдар ашылғаннан кейін, олардын<br />

инерттілігін көрсету үшін нөлінші топқа орналастырылган еді,<br />

әлі күнге дейін сол орында келеді. Бірак атомдарынын электрондык,<br />

кұрылымына Караганда инертті газдар сегізінші топта болуы<br />

керек, соңгы кестелерде олар осы топка орналастырылган. Инертті<br />

газдар аѵанын күрамында болады.<br />

§ 1. АУА<br />

Ғалымдар ауаны ѳте ерте уакыттан-ак зерттегенімен онын<br />

кұрамы ұзақ уакыт белгісіз болып келеді; Пристли, Шееле,<br />

Лавуазьенің тәжірибелерінен (VII тарау, § 3) ауаныц күрамында<br />

оттектің барлыгы анықталғаннан кейін гана ауанын күрамы<br />

зерттелді. Сөйтіп, оттектің ашылуы, ауаны және оньщ кұрамын<br />

зерттеуге әкеп соқты.<br />

Жер шарын айнала коршаған атмосфераның жалпы массасы<br />

5 - 1 015г деп есептеледі, бұл масса бетінін әрбір шаршы сантиметрін<br />

1 кг салмакпен басып түрады. Атмосфераның құрамы күрделі,<br />

оның жер бетіне жақын қабатын тропосфера деп атайды; бұл<br />

тропосферанын қалыңдығы экваторда 18 км, полюстарда 8 км.<br />

Жер бетінен жогары көтерілетін ауа ағынынын араластыруынын<br />

әсерінен тропосферанын кұрамы биіктік бойына біркелкі болады'<br />

Ауаның к.үрамы<br />

41 -кргтр<br />

Ауаның кұрамы Кѳлем С алм ак<br />

түрі бөліктері мѳлшері (% )<br />

Тұрақты<br />

азот<br />

оттек<br />

инертті газдар<br />

78,16<br />

20,0<br />

0,94<br />

75,5<br />

23,2<br />

1,3<br />

Аумалы<br />

кѳміртек диоксиді<br />

су буы<br />

- 0 , 0 3<br />

©<br />

to<br />

1 to<br />

сл<br />

Кездейсок<br />

шаң,<br />

аммиак<br />

күкір т ( II) оксиді күкіртсутек,<br />

азот оксидтері<br />

Ауанын күрамын тұракты, аумалы және кездейсоқ<br />

кұрам беліктері деп 3 түрге бөледі (41-кесте).<br />

Кеміртек диоксиді ауаға ж.ану, шіру, демалу процестерінін<br />

нәтижесінде жэне жанар таулардан тарайды. Көміртек диоксиді<br />

ауаға үздіксіз косылып жатканымен, онын шамасы 0,03 процент-<br />

317

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!