You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
циясы кемиді, өйткені [Н*] [ОН'] көбейтіндісі 10 14 өзгермейді.<br />
Демек, бұл ерітіндіде гидроксид иондарыныц концентрациясы<br />
[ОН'] = ———= 10~м болады.<br />
,0-з<br />
Осыған керісінше, ерітіндіге сілті косып гидроксид иондарыныц<br />
концентрациясын 1 0 - 5 дейін кѳтерсек, онда сутек иондарыныц<br />
концентрациясы<br />
[Н‘1— 10-14 = Ю- 9 болаДы-<br />
1 1 ю -5<br />
Сутектік кѳрсеткіш. Ерітіндініц кышқылдығын<br />
немесе сілтілігін жоғарыда қолданылғандай теріс мәнді көрсеткіші<br />
бар сандармен жазу, жұмыс кезінде қиындық туғызады, сондыктан<br />
оған баска ыцғайлырақ әдісті қолданады: сутек иондарыныц<br />
нақты концентрациясыныц орнына, оныц теріс тацбамен алынған<br />
ондық логарифмын көрсетеді. Ол сутектік көрсеткіш<br />
деп аталып, pH аркылы белгіленеді:<br />
pH = — lg [Н‘1<br />
Мысалы, егер ]Н‘] = 10- 3 болса, онда рН = 3; егер Н’ = 10- 1 0<br />
болса, онда рН =10 т. с. с., осылай болғандыктан байтарап ерітінділерде<br />
рН = 7 болады, кышкыл ерітінділерде р Н < 7, ал сілтілі<br />
ерітіділерде pH > 7 .<br />
Осы айтылғанды схемамен кѳрсетуге болады (37-кесте).<br />
37-кесте<br />
Ерітіндінін,<br />
реакциясы<br />
Қышкыл<br />
lieft<br />
1 арап<br />
Сілтілік<br />
( Н + ) 10° 10 3 t o - 4 10-« іо -« Ю “ т Ю -» 1 0 -9 і о - - - 1 0 * м 1 0 -и<br />
p H 0 3 4 5 6 7 8 9 10 11 14<br />
Қышкылдық өседі<br />
Сілтілік еседі<br />
Ерітіндініц pH білу химиялык зерттеу жұмыстарында да, эртүрлі<br />
ѳндірістік процестерде де, тірі организмдерде жүретін<br />
күбыластарды түсіндіруде ѳте керек. Көпшілік жағдайда pH дәл<br />
мәнін емес, ерітіндініц реакциясы кандай, кышкыл ма, немесе<br />
сілтілік пе — соны сапалык түрде білу жеткілікті болады, ол үшін<br />
индикатор деп аталатын арнаулы реактивтерді пайдаланады.<br />
Ол индикаторлар сутек иондарыныц концентрациясына карай<br />
ѳз түсін өзгертіп, ерітінді — кышкыл, бейтарап не сілтілік екенін<br />
көрсетеді. Жиі колданатын индикаторлар: лакмус, фенолфталейн,<br />
метилоранж; солардыц қандай ортада кандай түске<br />
боялатындығы 38-кестеде көрсетілген.<br />
290