Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
сін бір жүйеден қарауға мүмкіндік береді. Ал солардың барлығы<br />
дерлік иондар қатысуымен жүретіндіктен катион-кышқылдардың<br />
жэне анион — негіздердің күшін білудің үлкен манызы бар. Сондыктан<br />
ілгеріде гидролиз процесін Усанович теориясы түрғысынан<br />
қарап өттік. Гидролиз, жалпы алғанда, сольволиз процесі тұздардың<br />
еріткішпен әрекеттесуімен түсіндіріледі. Ал түздардың<br />
өзі кышқыл-катионнан және негіз-анионнан тұрады дедік. Олай<br />
болса, тұздың құрамындағы күштірек кышкыл мен күштірек<br />
негіз еріткішпен оңай әрекеттесіп бұрынырак гидролизденуге<br />
тиіс. Мәселен, Ғе3+, Аі3+ түзетін ерімтал тұздардың жақсы<br />
гидролизденетін себебі олар күшті қышқылдардын қатарына<br />
жатады. Әсіресе, темір (III), алюминий сульфидтері мықты гидролизденеді,<br />
өйткені олардың кұрамында күшті қышкылдармен<br />
қатар күшті негіздер S2“ бар.<br />
Усанович теориясы заттардын, қышқылдык-негіздік кабілетінің<br />
тууын сенімді жолмен түсіндіреді. Қарапайым шамаларбөлшектердің<br />
зарядтары (көбіне тотығу дәрежелері), радиустары,<br />
координация санын пайдалана отырып, реакцияныц жүруін,<br />
ондағы кышкылдык жэне негіздік заттардыц өзгеруін күні бұрын<br />
болжай алады. Теория заттыц гетерополюсті моделін жиі колданады.<br />
Мұны түсіну үшін бірнеше мысалдар келтірейік.<br />
Көміртек диоксиді С 0 2 кышкылдык табиғаты басым зат,<br />
өйткені оныц қүрамындағы электрон бөлшек CIV көміртектің,<br />
яғни кышқылдыц валенттігі электртеріс бөлшек оттектіц Оп, яғни<br />
негіздіц валенттігінен жоғары. Егер оған тағы бір бөлшек О 2<br />
қосып нейтралдасақ жаца С О г 2 негізі шығады. Бірак көміртек<br />
атомы әлі де түгелдей канығып болған жок, оныц бір координациялык<br />
орны бос тұр. Соған орай оған тағы да бір белшек<br />
негіз О- 2 қосып жаца аса күшті негіз СОГ4 аламыз. Дәл осы<br />
жәйді БОг-ден SOä“ 2 ауысқанда да байқаймыз. Танымалы зат<br />
алюминий триоксидініц негіздік касиетінен қышкылдығы басымдау,<br />
ѳйткені оныц молекуласындағы қышқылдыц заряды А13+<br />
негіздіц зарядынан О2- жоғары. Натрий оксиді сезсіз негіздік<br />
касиет кѳрсетеді: ондағы негіз О2- кышкылдан Na+ басымдау.<br />
Егер оны алюминий триоксидімен әрекеттестірсек кышкылдыкнегіздік<br />
процестіц нәтижесінде натрий алюминаты шығуға тиісті.<br />
Ал алюминий триоксидінен кышкылдығы басымдау күкірт триоксидін<br />
S 0 3 немесе кремний диоксидін Si0 2 алсак, олар ѳзара<br />
эрекеттесіп алюминий сульфатын не силикатын беретіндігі<br />
даусыз:<br />
Na20 -f- А12 0з = 2NaA102<br />
Na20 + S 0 3 = Na2S 0 4 ‘<br />
Na20 -j- Si0 2 = Na2Si0 3<br />
Алюминий оксидініц кышкылдык касиеті оныц галогенді косылыстарына<br />
ауЫсқанда күшейе түседі, себебі оларда кышкылды<br />
бейтараптайтын негіздің күші бұрынғымен салыстырғанда (О2'<br />
мен Г- ) төмендеу келеді. Сондыктан алюминий хлориді мен<br />
фториді оксидтен гөрі күштірек қышкыл болып саналады. Екі<br />
278
Change language