You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
жалпылама теория. Усанович бойынша кышкыл — аниондар<br />
мен электрондар косып алуға немесе к а -<br />
тиондар (протондарды да) беріп жіберуге к а -<br />
білетті заттар. Бұл түсінікке сутекті әрі сутексіз (протоны<br />
жок) кышкылдардыц барлығы бағынады. Негіздер керісінше —<br />
протон мен катиондар косып алуға, не аниондар<br />
мен э л е к т р о н д а р беруге қабілетті заттар. Жалпы<br />
түрде тұжырымдап айтсақ: барлык катиондар — кышкыл, барлык<br />
аниондар — негіз. Демек, әрбір тұз кышқыл мен негізден<br />
тұрады.<br />
Кез келген түздың иондардыц бірігуінен түзілуі-қышқыл мен<br />
негіздердің әрекеттесуі болып табылады. Мысалы:<br />
Са2+ + СО§- = СаСОз<br />
кышкыл ію гі :і тұз<br />
Бұл теория бейтараптану реакцияларын тегіс камтиды, сонымен<br />
бірге тотығу-тотыксыздану процестерін де қышқылдыкнегіздік<br />
әрекеттесулердіц бір түрі деп қарайды.<br />
Бірнеше мысалдар келтірейік:<br />
Na20 мен S 0 3 әрекеттескенде, негіз (Na20) қышқылға (S03)<br />
анион (О") үзіп береді:<br />
Na20 + S 0 3 * 2Na+ + S O 4-<br />
негіз кышкыл кышкыл негіз<br />
Түзілген түз (Na2S0 4 ) баска түздар сиякты, қышқыл (Na + )<br />
жэне негізден (SO4 ) тұрғанымен бұл реакция бейтараптану.<br />
реакциясына жатады. Өйткені реакцияға дейінгі өте күшті негіз<br />
(Na20) бен өте күшті қышкылдан (S 03) реакциядан соц өте<br />
әлсіз қышқыл (Na" ) және әлсіз негіз (S 04~~) түзіледі.<br />
р с і 5+ а і с і 3= р с і + 4+ а і с і 4-<br />
реакциясында — негіз (РС15) кышқылға (А1С13) анион (С1_ )<br />
береді.<br />
N (С2Н5)з -j- С2НбІ—>-N (С3Нб) 4"^" — I—<br />
реакциясында кышкыл (С2Н5І) негізгі N(C2H5) 3 катионын<br />
(С2Н5+ ) беріп бечтараптап тұр.<br />
Пиридин мен бромныц әрекеттесуінде<br />
C5H5N + Br2^ C 5H5NBr+ + Вгосыныц<br />
алдындағы реакция сияқты — кышкыл (Вг2) негізге<br />
(C5H5N) катион (Вг + ) беріп бейтараптанады. Бұл жалпы алғанда<br />
бейтараптану реакциясы болғанымен, шын мәнісіне келсек, тотығу-тотыксыздану<br />
процесіне жатады, өйткені Вг2 молекулаласын<br />
түзуші екі атомныц біреуі тотығып катионға (Вг+ ), екіншісі тотыксызданып<br />
анионға (Вг~) айналып тұр.<br />
Металдардын галогендермен не сутекті кышқылдармен эре-<br />
276