Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ді — б ейэлектролиттер деп атайды. Соңғысына мысал<br />
ретінде эфир, спирт, глицерин, сияқты заттардын, ерітінділерін<br />
алуға болады. Электролиттер — тұздар, негіздер қышкылдар.<br />
Электр тогын тұздар, негіздер, кышкылдардыц ерітінділері<br />
ғана өткізіп коймайды, оларды қыздырып балкытканда түзілетін<br />
балкымасы да өткізеді. Ерітіндініц де, балкыманыц да ток өткізуіне<br />
себепші болатын олардағы зарядты бөлшектердіц — иондардыц<br />
болуынан екендігімен төменде танысамыз. (Электролиттік диссоциациялану<br />
теориясынан.) Жоғарыда ерітінділердіц касиеттеріне<br />
тоқтағанда Вант-Гофф пен Раульдіц зацдарымен таныстык,<br />
енді біз осы заңдардыц басын косып карайтын болсақ,<br />
бұл сұйық ерітінділердіц осмос кысымы, кату жэне кайнау<br />
температуралары сиякты касиеттері, еріген бѳлшектер сацына<br />
пропорционал екендігін, яғни ол касиеттер еріген заттыц молекулалык<br />
концентрациясына пропорционал екенін дәлелдейтін зацдар<br />
екенін көреміз.<br />
Қышкыл, негіз және тұз ерітінділері Вант-Гофф жэне Рауль<br />
зацдарына бағынбайтындығы жоғарыда айтылды, мысалы ас<br />
тұзыныц 0,1 М ерітіндісініц — А^-сы Рауль зацына сэйкес<br />
д/ = К -С = 1,86-0,1 =0,186°С<br />
болу керек, эксперимент жүзінде табылғанын 0,361° С, яғни екі<br />
есеге жакын артык.<br />
Швецияныц ғалымы Сванте Аррениус (1887 ж.) кышкыл,<br />
негіз жэне тұздар суға ерігенде олардыц молекулалары оц<br />
жэне теріс зарядты иондарға ажырайды, яғни электролиттік диссоциацияланады<br />
деген пікір айткан.<br />
Электролиттік диссоциациялану салдарынан ерітіндініц ішіндегі<br />
белшектердіц жалпы саны көбейеді, өйткені әрбір молекула<br />
кемі екі, болмаса бірнеше иондарға ыдырайды. Сондыктан осмос<br />
кысымыныц көрсеткіші (кату жэне кайнау температураларыныц<br />
At мэні) концентрациялары бірдей болса да электролит емес<br />
ерітінділердікінен жоғарырак болады.<br />
Ол иондардыц санын табуды үйренгеннен кейін, ерітіндідегі<br />
жалпы бөлшек саны белгілі болды, одан соц электролит ерітінділері<br />
Вант-Гофф пен Рауль зацдарына бағынбайды деген пікір<br />
теріс екендігі анықталды.<br />
Вант-Гофф пен Раульдіц зацдарын электролит ерітінділеріне<br />
колдану үшін ерітінділердіц касиеттерініц концентрацияға<br />
тәуелділігін сипаттайтын тецдеулерге косымша түзету коэффициентін<br />
енгізеді, ол изотондық немесе Вант-Гофф коэффициент!<br />
деп аталып, і деп белгіленеді. Бүл коэффициент<br />
ерітіндідегі жалпы молекулалар мен иондар саны еріген молекулалар<br />
санынан неше есе артык екендігін көрсетеді.<br />
Электролит ерігіндісініц осмос кысымыныц тендеуі: P=/CRT.<br />
Аррениус өзі ерітінділердіц «физикалык» теориясын жактайтын<br />
болғандыктан, еріген зат еріткішпен эрекеттеседі деп ойламайтын,<br />
сондыктан еритін заттыц молекулалары ерісімен бос<br />
иондарға диссоциацияланады деп караған:<br />
268
Change language