You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
мамандығы болды. Бос уақы ты н өз<br />
бетінше білім толы кты руға, метеорологиялы<br />
к бақы лауларға жұмсады.<br />
Дальтон 1793 жылы Манчестерге,<br />
колледжға м ұғалім д ік кызметке ш акы -<br />
рылды. Осы калада ол философиялык<br />
коғамнын, әуелі хатшысы, сонынан<br />
президенті болып сайланды. Осы кезде<br />
сұйы қты қты ң булану серпім ділігінің,<br />
газдардын е р ігіш тігін ің заңын табады.<br />
21 жасынан бастап үзбей метеорологиямен<br />
айналысады, 78 ж асында<br />
метеорологиялы к 200 000 . бакы л ау<br />
жұмысын аяктағаннан кейін, көп узамай<br />
кайты с болады. Дальтон дүние><br />
ж үзіне атағы ж айы лған ғалым болғанымен,<br />
өм ірінің аяғына дейін ж о к- ^<br />
ш ылық көрген.<br />
§ 4. АТОМДЫҚ МАССАНЫ ІЗДЕУ<br />
Заттар массасының сақталу<br />
заңына сәйкес химиялық реакцияларда<br />
заттың массасы өзгермейді,<br />
ал заттың ең кіші<br />
бөлігі атом болғандықтан, •<br />
атомның массасы өзгермейтін<br />
Д ж о н Дальтон<br />
болу керек. Екінші жағынан, (1766— 1844)<br />
химиялык косылыстар түзгендегі<br />
элементтердің салмак катынастары жайындағы заңдарды<br />
тусіндіру үшін, әсіресе атомдык гипотезаны дәлелдеу үшін,<br />
атомдардың массасын білу керек болды. Мұны Дальтон өзінің<br />
негізгі міндеті деп есептеді. оірак атомдардыц абсолюттік массасын<br />
тікелей өлшеп табудың мүмкіншілігі болмағандыктан, олардың<br />
салыстырмалы массасын (келісім бойынша атомдык масса<br />
деп атайды) іздеді. Салыстыру үшін атомдардың ен женілі сутектің<br />
атомдык массасы бірге тең болады/<br />
Атомдык массаны табу үшін бір элементтің сутекті косылысының<br />
химиялык анализінін нәтижесін пайдаланады. Бұл косылыстын<br />
күрамындағы элементтердің масса катынасы «күрделі<br />
атомның» кұрамындағы сутек пен екінші элементтің атомдарының^<br />
массаларының катынасын көрсетеді, яғни «күрделі атом» кұрамындағы<br />
екінші элементтің атомдары сутек атомдарынан неше есе<br />
ауыр екенін көрсетеді. Мысалы, ол кезде анализі белгілі косылыс<br />
су болатын, ондағы сутек пен оттектің масса катынасы 1:8,<br />
демек, судың «күрделі атомындағы» сутек пен оттектін атомдарының<br />
массалары да, сондай катынаста болады.<br />
Ендігі киыншылык, оттектін атомдык массасын табу үшін<br />
оттектің бір атомы сутектің бір атомынан неше есе ауыр екенін<br />
табу керек, ал ол үшін судын «күрделі атомында» сутек пен<br />
оттектен неше атомнан бар екенін білу керек. Шынында да,<br />
судын «күрделі атомында» сутек пен оттек атомдарының катынасы:<br />
25
Change language