You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
(не иондар) тербелмелі қозғалысының салдарынан жэне судыц<br />
полюсті молекулаларынын, әрекетінен, біртіндеп катты заттың<br />
кристалынан үзіліп шығып, одан енді диффузияның жәрдемімен<br />
еріткіштің бойына біркелкі болып араласады. Қатты заттың<br />
барлығы еріп біткенше осы процесс жүре берер еді; бірак мұнымен<br />
қатар, яғни еру процесімен катар, бұған карама-карсы процесс —<br />
кристалдану процесі жүреді. Еріген заттыц молекулалары диффузияныц<br />
салдарынан, әлі еріп болмаған катты заттыц кристалымен<br />
түйісіп, кей жағдайда соныц бетіне тартылып қонып,<br />
калып қояды. Эрине, ерітіндіде еріген заттыц молекулалары көбейген<br />
сайын, кристалдыц еруіне байланысты; сонымен біраз<br />
уақыт өткен кезде заттыц еруі кристалдануына тец болуы мүмкін,<br />
яғни кесімді мерзім ішінде неше молекула кристалдан ерітіндіге<br />
көшсе, сонш,а молекула ерітіндіден кристалл бетіне қонады.<br />
Демек, ^бұл қайтымды процесте динамикалық тепе-тецдік<br />
туады, оны'мына схемамен көрсетуге болады:<br />
ерімеген зат «=►еріген зат.<br />
Тепе-тецдіК туғаннан кейін сол температурада ерітіндініц<br />
концентрациясы өспейді, яғни ерітінді қанЫқ ерітіндіге айналады.<br />
Қанық ерітінді дейтініміз белгілі бір температурада затты<br />
одан әрі еріте алмайтын ерітінді.<br />
Қанық ерітіндініц концентрациясы берілген<br />
жағдайдағы заттыц ерігіштігініц өлшемі бола<br />
а л а д ы .<br />
Еріген заттыц жаца мөлшерін әлі еріте алатын ерітіндіні<br />
қанықпаған ерітінді дейді. Іс жүзінде қанық ерітінділер аз колданылады,<br />
көбінесе каныкпаған ерітінділер пайдаланылады.<br />
§ 2. ЕРІГІШТІК<br />
Эр заттыц ѳзіце лайыкты ерігіштігі болады, сондыктан эр<br />
түрлі заттыц суда ерігіштігі эр түрлі. Қатты заттарды алатын<br />
болсак, олардыц ерігіштігін 93-суреттегі ерігіштік схемасынан<br />
кѳруге болады. Онан ерігіштікке температураныц эсерін де кѳруге<br />
болады. Мысалға алынған тұздардыц 0 градустағы ерігіштіктері<br />
әр түрлі, ішінде ец жаксы еритіні Қ1, ец нашар еритіні КСЮз-<br />
Температураны көтерген сайын тұздардыц көпшілігініц ерігіштігі<br />
өседі, 70 градустан аскан кезде K.NO3 ерігіштігі бәрінен басым<br />
болады. Қейбір заттардыц'(мысалы NaCl) ерігіштігі баяу өседі,<br />
кёйбіреулеріні^і (мысалы, Са(ОН)2) кеміп те кетеді (94-сурет).<br />
Кейбір заттардыц ерігіштік схемасында сынык көрінеді, ол еріген<br />
заттыц кұрамында өзгеріс болғандыктан, мысалға кристаллогидрат<br />
Na2SC>4-10H20 алсак (95-сурет) температураны көтерген<br />
сайын ерігіштіктіц өте артатынын көреміз. Бірак 32,4° келгенде<br />
кисыкта сынык пайда болады, ѳйткені бүл температурада кристаллогидрат<br />
сусыз тұзға (Na2S 0 4) айналады; бұл сусыз түздыц<br />
ерігіштігі, температураны кѳтергеннен ѳспейді, кайта кемиді.<br />
Қатты заттардыц еруі термодинамикалык тұрғыдан алғанда<br />
256
Change language