You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
яғни кесімді уакыт ішінде неше молекула буға айналса, сонша<br />
молекула будан суға көшеді. Сұйықтықпен тепе-тендікке келген<br />
буды к а н ык б у деп атайды<br />
Буга айналу эндотермиялык процесс болғандыктан темпераі<br />
тура кѳтерілгенде ЛегШетельеніц принципіне сэйкес тепе-тецдік<br />
бу түзілу жағына қарай ауады. Демек, температура жоғарылаған<br />
сайын будың тығыздығы (қысымы) өседі.<br />
Температура (С°) ... 0 10 20 30 40 50 60 80 100<br />
Бу кысымы (кПа) ... 0,6 1,22 2,33 4,23 7,36 12,36 19,8 47,3 101,3<br />
100° С судың буыныц (тығыздығы) кысымы атмосфера кысымына-101,3<br />
кПа тецесіп су кайнайды.<br />
Сүйықтықтың бетіндегі буының тығыздығы, сырттағьі атмосфералық<br />
қысымға теңескен температураны сұйықтықтың қайнау<br />
температурасы дейді.<br />
Қалыпты кысымда судыц кату температурасы 0° С. Мұздыц<br />
меншікті салмағы 0,92 демек ол судан жеңіл, сондыктан мұз<br />
судыц бетінде болып, судың астыцғы кабаттарын қатудан корғайды.<br />
Екінші жағынан сол 0° С мұздың балку, яғни еріп суға айналу<br />
температурасы, сондыктан «мүз-су» деген жүйе сырттан<br />
жылытпаса немесе суытпаса ұзак уакыт тепе-тендікте болады.<br />
Сүйыктыц кату не каттыныц балку температурасы дейтініміз<br />
— сол заттыц сұйығы мен каттысыныц тепе-теңдікте болу<br />
температурасы.<br />
Температура 0° С болғанда мұз бен сүйық судыц бетіндегі<br />
будың кысымдары тецеседі (0,6 кПа);<br />
Температура (С°) ... -50 -30 -20 -10 -8 -6 -4 -2 -0<br />
Бу кысымы (кПа). 0,004 0,04 0,1 0,25 0,3 0,37 0,43 0,60<br />
Сүйықтьіқтың бетіндегі буының қысымы сол заттың щатты<br />
кү.йінің бетіндегі буының тығыздығына теңескен температураны<br />
сұйықтың қату температурасы дейді.<br />
Мүз да су сиякты буға айналып үшады, мысалы, жайып<br />
қойған кір катты аязда да кебеді, кыс бойында түскен кардыц<br />
30% буға айналып ұшып кетеді.<br />
Су^±мүз деген тепе-тендіктегі мөлшерін бірдей етіп алған су<br />
мен мұздыц көлемін салыстырсак, мұздыц келемі үлкен, сондыктан<br />
қысым ѳскен кезде тепе-тецдік сол жакка ауады, демек<br />
кысым күшін өсірсе, мұз 0°-тан тѳмен температурада да балкиды<br />
(ериді).<br />
Температура мен кысымга байланысты судыц үш күйініц диаграммасын<br />
келтіруге болады ^ДІ-сурет). Абсцисс осінде — температура,<br />
ординат осінде — кысым мэндері келтірілген. AB—<br />
кисык сызығы сұйык судыц буыныц кысымын, АБ— мүз бетіндегі<br />
будыц тығыздығын, АГ — мұздыц балку температурасыныц<br />
кысымға тэуелділігін кѳрсетеді. Сонда диаграмма беті үшке<br />
бѳлінген, соныц эркайсысы судыц агрегаттык үш күйініц біреуініц<br />
тұрақтылык жағдайын кѳрсетеді, оларды бѳліп түрған сызьіктар<br />
251
Change language