2 не

осылайша 2, 3, 4 т. т. молекулалар бірігеді. Судын, ассоциацияланған
молекуласындағы оттек атомдарынын арасы 0,276 нм
О—Н арасы (коваленттік байланыс), 0,099 нм, О—Н арасы
(сутектік байланыс) 0,177 нм
Сутектік байланыстың энергиясы 18,8 кДж/моль. Демек,
коваленттік байланыстыц энергиясынан кѳп кем, бірак ван-дерваальс
күштерінен басымырақ.
Судың салмак күрамы сутек 11,1% пен оттек 88,89%. Сутек
пен оттекті косып су аламыз десек, екі кѳлем сутек пен бір көлем
оттек реакцияласады; эрине суды айырғанда да бүл элементтер
осы келем катынасында бѳлініп шығады.
Су молекулаларынын кыздыруға беріктігі оныц айрыкша
касиетініц бірі, тек 1000° мацында ғана ыдырай бастап, сутек
пен оттек бѳлініп шығады:
2Н20 ^ 2 Н 2 + 0 2
АН° = 572,3 кДж/моль
ЛегШателье приципі бойынша, температура ѳскен сайын тепетецдік
оцға ауады.
Судын, синтезі мен анализі. Кавендиш (1766 ж.) сутекті ашып, қасиеттерін
зерттегенде оның жанатынын, копарылыс беретінін аныктағандығы жоғарыда
айтылды. Бірақ жанғанда не түзілетіңін, қандай затқа айналатынын
зерттемеген. Оны, достарымен ермек үшін жасаған бір кездейсоқ тәжірибелерінде,
сутек пен ауаның қоспасы копарылыс беретінін,, копарылыс болған ыдыстың
ішінде ылғал, дым пайда болатындығын Пристли байкаған. Пристлидің тәжірибелерін
есіткеннен кейін Кавендиш (1782 ж.) бұрынғы тәжірибелеріне кайта
оралып копарылыс нәтижесінде таза су түзілетіндігін анықтаған (бірак ол өз
жұмысын 1784 жылы жариялаған). Осы тәжірибелердің нәтижесін есіткен
Лавуазье бұған күмәнданып, ѳзі тексермек, болады. 1783 жылы Лавуазье сутек
пен оттекті араластырып жағып, таза судын түзілетіндігіне кѳзі жетеді. Міне,
осы 1783 жылдан бастап су жай зат емес, күрделі зат деп есептеледі'.
Лавуазье бұл синтезбен токтап калмады, ол судың анализін жасамак болды.
Бул жұмысты бастауға сол кезде жасалған эуе шарларын толтыруға кажетті
сутекті кѳп мѳлшерде алудың арзан тэсілін табу себеп болды. Лавуазье, Меньемен
екеуі (1783-ж.) суды қызған темірдің үстімен ѳткізіп айырған (90-сурет).
Ретортада (а) қайнаған су буы, кызған темірдің үстімен (б) жүреді. Реакцияласпай
қалған су буы суытқышта (в) конденсацияланып ыдыска (г) жиылады,
сутек жинағышта (д) жиналады. Судық дәл синтезін 1843 жылы Дюма жасаған.
Судыц үш күйініц диаграмм асы. Тѳмен температурада
судыц буға айналуы тездейді. Жабык ыдыста су мен онан
үшып шыккан будыц арасында динамикалық тепе-тецдік туады,
250
90-сурет. Суды алғаш айыру