You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
байкалады. Ол «бөлініп шығу моментіндегі» сутектіц активтігінің<br />
өсу себебі, мұндай жағдайда сутектің молекулалары емес атомдары<br />
реакцияласады. Өйткені, сутек бөлініп шығу кезінде жеке<br />
атом түрінде шығады. Ал сол бөлініп шыққан жерінде, онымен<br />
реакцияласатын зат болса, ол атомдар Н2 молекуласын түзбейак,<br />
сол бөлініп шыккан моментінде тез реакцияласады.<br />
Бұл айтылып отырғанныц дұрыс екендігі бертін келе атом<br />
күйіндегі сутекті газ күйінде алуды үйреніп, оның реакцияласкыштығын<br />
зерттегенде аныкталды. Газ күйіндегі сутекке баяу<br />
электр разрядтарын жіберсе, молекулалары атомға ажырайды,<br />
енді оны кысым күші кемітілген жағдайда сактаса, ол атомдардыц<br />
молекулаға кайта айналуы баяу жүреді, осы жағдай оныц<br />
касиеттерін зерттеуге мүмкіншілік туғызады. Атом күйіндегі сутектіц<br />
активтігі өте күшті: калыпты жағдайдыц өзінде-ак күкірт,<br />
фосфор, мышьяк т. б. элементтермен косылады, металл оксидтерін<br />
тотыксыздандырады, Cu, Pt, Ag сиякты металдарды түздарыныц<br />
ерітіндісінен ығыстырып шығарады. Бүл реакциялардыц<br />
ешкайсысына да молекулалык, сутектіц шамасы келмейді. Енді<br />
атом күйіндегі сутектің активтігініц себебін түсіндірейік. Қалыпты<br />
сутек реакцияласканда оныц молекулалары әуелі атомға ажырау<br />
керек, бүл өте эндотермиялык реакция:<br />
Н2 + 439,3 кДж ^2Н<br />
Демек, әрбір грамм-молекуласына 439,3 кДж жылу сіціреді,<br />
сондыктан сутек катынаскан реакциялардыц көпшілігі кыздыруды<br />
керек етеді. Ал, атом күйіндегі сутек реакцияласканда<br />
бұл энергияныц керегі жок, сондыктан ол көп заттармен оцай<br />
реакцияласады.<br />
Сутектін молекулаларын атомға ажыратуға жүмсалатын жылу<br />
мөлшері сол атомдар косылып молекула түзгенде бөлініп шығады.<br />
Міне, осыған сүйеніп, атомдалған сутек горелкалары жасалған<br />
(81-сурет). Баллоннан шыккан сутектіц ағыны, вольфрам сымдарынан<br />
жасалған электр доғасы аркылы етеді. Осы арада<br />
сутектіц молекулалары атомға ажырайды, оныц сыртында, бірак<br />
доғадан қашык емес жакын жерде атомдар косылысып, кайтадан<br />
молекулаға айналып, өте ыстык жалын түзеді. Жалынныц<br />
өте жоғары температурасы сутектіц жануынан емес, атомдар<br />
косылысып молекула түзуінен боЛады. Молекула түзілу процесі<br />
түрліше металдардыц бетінде өте жаксы етеді, соныц нәтижесінде<br />
металдыц езі 4000° жоғары кызады. Атом күйіндегі сутектіц<br />
жалынында барлык металдар, тіпті ец киын балкитыны вольфрамға<br />
дейін (t§ 3380°) балкиды.<br />
Атом күйіндегі сутекті сутектіц аллотроптық түрініц бірі деп<br />
тану керек.<br />
Сутектіц изотоптары. Изотоп дегеніміз (XXIII тарауда<br />
толығырак танысамыз) химиялык, элементтің атомдык, массасы<br />
әр түрлі, бірак, протон саны бірдей атомдар түрі. Демек,<br />
бір элементтіц изотоптарыныц рет саны жэне Менделеев кестесінде<br />
алатын орыны .бір болады.<br />
238
Change language