Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Физикалык жэне химиялык<br />
касиеттері. Сутек түссіз, иіссіз, дәмсіз,<br />
ауадан 141/2 есе жеціл газ л. салмагы 0,09 г.<br />
Суда еруі нашар (кѳлеммен алғанда 2:100).<br />
Платина, палладий сиякты кейбір металдарда<br />
жаксы ериді (900:1). Мұның сұйылу<br />
жэне кату температуралары өте тѳмен (сұйылуы<br />
—253°, қатуы — 259°).<br />
Сутек газдар арасында ен. жеңілі болғандыктан,<br />
онын, молекулаларынын, козғалуы<br />
баска молекулалардан жылдам, онын,<br />
диффузия жылдамдығы баска молекулалардан<br />
артык, сондыктан жылу ѳткізгіштігі де<br />
жоғары.<br />
Сутектіц екі модификациясы — о ртосутек<br />
жэне парасутек — болады.<br />
Онын, себебі Н2 молекуласын түзетін сутектін<br />
екі ядросы (протоны) ѳз осін айналған<br />
кезде, ортосутек — бір бағытта, ал парасутек<br />
— карама-карсы . бағытта айналады.<br />
Екеуініц де химиялык касиеттері бірдей, ал<br />
физикалык касиеттерінде — жылу СІНІрІМ- 80-сурет. Кипп аппараты<br />
ділігінде, кату, сүйылу температураларында<br />
шамалы айырмашылык бар. Қалыпты<br />
жағдайдағы сутектіц үш бөлегі ортосутек,<br />
бір бөлігі парасутек болады.<br />
Сутектіц молекулалары полюссіз болғандыктан оның реакцияласкыштығы<br />
нашар; бірак кыздыру әсерінен молекула ішіндегі<br />
атомдар арасындағы байланыс әлсіреп атомдар үзіліп шыкканда<br />
жаксы реакцияласады. Сутек химиялык реакцияларда кейде<br />
металдык, кейде бейметалдык касиет көрсетеді. Сондыктан ол<br />
периодтык кестеде эрі металдардын, (I), әрі бейметалдардың<br />
(VII) тобына жазылады. Ол кейбір реакцияларда металдар<br />
сиякты он, зарядты ион түзеді; бір металдын, е_рінші металды<br />
ығыстырғанындай, кейбір металдарды ығыстырып шығарады<br />
(H. Н. Бекетов 1865 ж.) Екінші' жағынан сутегінің физикалык<br />
күйі, органикалык косылыстарда оны бейметалдардыц (галогендердің)<br />
ығыстырып шығаруы және кейбір күшті металдармен<br />
реакцияласуы, оны бейметал сиякты етеді.<br />
Сутек көп реакцияларда сыртындағы жалғыз злектронын<br />
беріп, оц зарядты ионға айналуға бейім болады. Бірак бұл процесс<br />
толык түрде болмайды, сондыктан ец күшті деген бейметалдармен<br />
реакцияласканда иондык емес полюсті байланыс кана<br />
түзіледі. Сутек кѳп косылыстарда сутектік байланыс, кейде<br />
металдык байланыс та түзеді.<br />
Сутектіц химиялык активтігі кей жағдайда өте өсіп кететіндігі<br />
байқалады. Бүл сутекпен реакцияласатын зат сутек баска бір<br />
реакция нәтижесінде (мысалы, кышкыл мен мырыштыц реакцияласуынан)<br />
бөлініп шығатын жерде, бірге болатын жағдайда<br />
237
Change language