2 не
2 не 2 не
к ү р д е л і қ о с ы л ы с т а р д ы ң қ а т а р ы н а ж а т қ ы з а д ы . Б ұ л т о п т ы ж а й қ о с ы л ы с т а р д а ғ ы а т о м д а р ғ а ұ қ с а т ы п қ а р а у ғ а ә р і б і р ғ а н а э л е к т р т е - р і с т і к м ә н і м е н с и п а т т а у ғ а б о л а д ы . К ү р д е л і к о с ы л ы с т а р д ы ц ө з д е р і н қ ұ р а м ы н д а ғ ы т о п т ы ц т а б и ғ а - т ы н а о р а й е к і г е б ө л е д і : ж а й т о п т ы ж э н е к о м п л е к с т і т о п т ы к о с ы л ы с т а р . К о м п л е к с т і т о п т ы ң б а с т ы е р е к ш е л і г і — о н ы к ұ р а й т ы н б а с т ы о р т а л ы қ а т о м н ы ң к о о р д и н а ц и я с а н ы с о л э л е м е н т т і ц т о т ы ғ у д ә р е ж е с і н і ц а б с о л ю т м ә н і н е н ж о ғ а р ы б о л ы п к е л е д і . М ы с а л ы , N H ^ ж ә н е P O ! - т о п т а р ы н д а ғ ы о р т а л ы қ а т о м д а р д ы ц к о о р д и н а ц и я с а н ы 4 ж э н е 8 о л а р д ы ц т о т ы ғ у д э р е ж е л е р і н і ц а б с о л ю т м ә н д е р і н е н ( 3 п е н 5 ) ү л к е н , с о н д ы к т а н к о м п л е к с т і т о п т а р ғ а ж а т а д ы . Ж а й т о п т а р д ы ц м ұ н д а й к а с и е т і б о л м а й д ы . Қ ұ р а м ы н д а ж а й т о б ы б а р к ү р д е л і к о с ы л ы с т а р д ы ц ө з і н ү ш к е б ө л і п к а р а у ғ а б о л а д ы : с у б к о м п л е к с т і к о с ы л ы с т а р , п е р к о с ы л ы с т а р , с у б к о с ы л ы с т а р . С у б к о м п л е к с т і к о с ы л ы с т а р д а э л е к т р о ц ы р а к э л е м е н т т і ц а т о м ы б а с к а э л е к т р т е р і с і р е к э л е м е н т т і ц а т о м д а р ы м е н ә р т ү р л і х и м и я л ы к б а й л а н ы с т ү з е д і , н е м е с е , к е р і с і н ш е , э л е к т р т е р і с э л е м е н т т і ц а т о м ы б а с к а э л е к т р о н э л е м е н т т і ц а т о м д а р ы м е н ә р т ү р л і б а й л а н ы с б е р е д і . О ғ а н м ы с а л р е т і н д е д и о к с о у р а н х л о р и д і н U O 2C I 2 а л а й ы к , м ұ н д а у р а н а т о м ы о т т е к а т о м ы м е н к о в а л е н т т і , а л х л о р м е н и о н д ы р а к б а й л а н ы с п е н б а й л а н ы с ы п т ұ р . Е г е р н а т р и й а м и д і н N a N H 2 к а р а - с а к , м ұ н д а а з о т а т о м ы н ы ц с у т е к п е н к о в а л е н т т і , а л н а т р и й а т о м ы м е н и о н д ы б а й л а н ы с т ү з е т і н і н к ө р е м і з . Б ұ л е к і к о с ы л ы с т ы ц е к е у і н і н і ц қ ү р а м ы н д а д а о ц ж э н е т е р і с ж а й т о п т а р д ы ц б а р е к е н д і г і к ө р і н і п т ұ р . С о н д ы к т а н о л а р д ы т а б и ғ а т ы б о й ы н ш а ж о ғ а р ы д а к е л т і р і л г е н ж а й к о с ы л ы с т а р д ы ц к л а с с и ф и к а ц и я с ы б о й ы н ш а к а р а ғ а н д ұ р ы с , я ғ н и ж а й т ұ з д а р ғ а н е ж а р т ы л а й т ұ з - д а р ғ а ж а т к ы з у о р ы н д ы . С у б к о м п л е к с т е р д і ц к а т а р ы н д а а с а м а ц ы з д ы г и д р о к о с ы л ы с т а р б а р . С о л а р д ы ц б а с т ы с ы г и д р о к с и д т е р - н е г і з д е р м е н о т т е к т і к ы ш к ы л д а р . Н е г і з д е р д і ц қ ү р а м ы н д а ғ ы о т т е к а т о м ы с у т е к п е н к о в а л е н т т і б а й л а н ы с с а , а к т и в т і м е т а л д а р м е н и о н д ы б а й л а н ы с а д ы . Қ ы ш к ы л д а р д а , к е р і с і н ш е , о т т е к а т о м ы ж а н ы н д а ғ ы э л е к т р о ц ы р а к э л е м е н т т і ц а т о м ы м е н к о в а л е н т т і б а й л а н ы с ы п , с у т е к п е н и о н д ы л а у б а й л а н ы с к а т ү с е д і . А м ф о т е р л і г и д - р о к с и д т е р д е е к і б а й л а н ы с т ы ц с и п а т ы у к с а с т а у к е л е т і н д і к т е н к а с и е т т е р і д е е к і ж а к т ы б о л ы п к е л е д і . П е р к о с ы л ы с т а р д ы к а з а к ш а а с к ы н к о с ы л ы с т а р д е п т е а т а й д ы . О л а р д ы ц қ ұ р а м ы н д а б і р і м е н - б і р і к о в а л е н т т і б а й л а н ы с к а н т о т ы қ - т ы р ғ ы ш э л е м е н т т е р д і ц а т о м д а р ы б о л а д ы . Е г е р о н д а й а т о м д а р б і р д е й б о л с а и з о м е р - к о с ы л ы с т а р ш ы ғ а д ы : — S — S — п е р с у л ь - ф и д т е р — О — О — п е р е к с и д т е р , а л к о в а л е н т т і б а й л а н ы с к а н а т о м д а р ә р т ү р л і б о л с а г е т е р о п е р к о с ы л ы с т а р т ү з і л е д і : — S — О — т и о о к с и д т е р , — N — О — н и т р о о к с и д т е р т . б . П е р к о с ы л ы с т а р - д ы ц і ш і н д е а с а м а ц ы з д ы л а р ы п е р о к с и д т е р б о л ы п е с е п т е л е д і . П е р о к с и д т е р д і ц к а т а р ы н а қ ұ р а м ы н д а O r т о б ы б а р с у п е р о к с и д - т е р ж э н е О - Г т о б ы б а р о з о н и д т е р д е ж а т а д ы . С у б к о с ы л ы с т а р д е п к ұ р а м ы н д а э л е к т р о ц э л е м е н т т е р д і ц а т о м д а р ы ѳ з а р а б а й л а н ы с к а н т о п т а р ы б а р з а т т а р д ы а й т а д ы . О л а р д ы д а и з о - ж э н е г е т е р о с у б к о с ы л ы с т а р д е п б е л у г е б о л а д ы . Х и м и я д а 216
к е з д е с е т і н с у б к о с ы л ы с т а р д ы н , м а ң ы з д ы л а р ы : Ы 20 - а з о т ( I ) о к с и д і , H g 20 - c b i H a n ( I ) о к с и д і т . т . § 4. Х И М И Я Л Ы Қ Қ О С Ы Л Ы С Т А Р Д Ы Ң Н О М Е Н К Л А Т У Р А С Ы Қ а з і р г і х и м и я ә д е б и е т і н д е қ о л д а н ы л ы п к е л е ж а т к а н а т а у л а р ж ү й е с і ү н е м і ж а ң а л а н ы п , а з д а ғ а н ө з г е р і с к е д е ү ш ы р а п о т ы р а д ы . Ѳ т к е н у а қ ы т т а ш ы к к а н о к у л ы қ т а р д ы с а л ы с т ы р а к а р а с а б і р з а т т ы н , б і р н е ш е т ү р л і а т ы н к е з д е с т і р у г е б о л а д ы . Х и м и я л ы к н о м е н - к л а т у р а н ы ж ү й е г е с а л у ү с т і м і з д е г і ғ а с ы р д ы ң е к і н ш і ж а р т ы с ы н а н б а с т а п к ы з у к о л ғ а а л ы н д ы . Б і з а й т к а л ы о т ы р ғ а н н о м е н к л а т у р а о с ы ж а ң а е р е ж е л е р г е с а й к е л е д і . Формула және заттың жалпы атауы. А н о р г а н и к а л ы к з а т т а р д ы б е й н е л е у д і ң е ң к а р а п а й ы м ә р і т ү с і н і к т і ә д і с і о л а р д ы ң ф о р м у - л а с ы н а н ш ы ғ а д ы . Д ұ р ы с ж а з ы л ғ а н ф о р м у л а а т о м д а р а р а с ы н - д а ғ ы б а й л а н ы с т ы б а с к а д а м ә л і м е т т е р д і б е р е а л а д ы . Ж е к е м о л е к у л а л а р д а н т ұ р а т ы н з а т т а р д ы н ф о р м у л а с ы н о л а р д ы н , н а ғ ы з м о л е к у л а л ы к м а с с а с ы н а с а й е т і п ж а з ғ а н д ұ р ы с , м ы с а л ы : Н 4 Р 20 6 ( Н 2 Р 0 3 о р н ы н а ) , S 2 C 1 2 ( S C I о р н ы н а ) . А л м о л е к у л а л ы к м а с с а с ы т е м п е р а т у р а ғ а с а й ѳ з г е р м е л і б о л ы п к е л е - т і н з а т т а р д ы н , е н , к а р а п а й ы м ф о р м у л а с ы н б е р г е н о р ы н д ы ; м ы с а л ы , S 8 , Р 4, N 20 4 о р н ы н а S , Р , N O ” 2 ж а з у к е р е к . Ф о р м у л а д а ғ ы з а т т ы н , э л е к т р о б ѳ л е г і ( к а т и о н ы ) а л д ы м е н ж а з ы л а д ы : K C l , C a S 0 4, Е г е р к о с ы л ы с т а б і р н е ш е к а т и о н б о л с а , о л а р д ы б е л г і л і б і р р е т п е н ж а з ы п а т а й д ы . Е г е р м е т а л д а р б і р т о п - ш а д а о р н а л а с с а ф о р м у л а д а о л а р д ы ң т а ң б а л а р ы т ѳ м е н н е н ж о - ғ а р ы к а р а й , а л т о п ш а л а р д а б о л с а в а л е н т т і г і а ғ ы н а н к ѳ б і н е к а р а й ж а з ы л а д ы . Б и н а р л ы к о с ы л ы с т а р д ы н ф о р м у л а с ы н ж а з ғ а н д а , б ұ р ы н н а н к а л ы п т а с к а н д ә с т ү р г е с а й , а л ғ а ш қ ы о р ы н д ы т ѳ м е н д е г і к а т а р д а к е л т і р і л г е н э л е м е н т т е р д і н б ұ р ы н о р н а л а с к а н ы ж а з ы л а д ы : R n , X e , К г , В , S i , С , S b , A s , P , N , H , Т е , S e , S , A t , I , B r , C l , O , F . М ы с а л д а р : X e F 2 , N H 3 , H 2 S , S 2 C 1 2 , C 1 20 , O F 2 . Е г е р б і р о р т а л ы к а т о м ғ а е к і н е о д а н д а к ѳ п а т о м д а р т о б ы к е л і п ж а л ғ а с с а ф о р м у л а д а ғ ы а л ғ а ш к ы о р ы н ғ а о р т а л ы к а т о м н ы н с и м в о л ы ә р і к а р а й ж о ғ а р ы д а г ы к а т а р д а г ы о р н ы н а р е т п е н а т о м д а р д ы ң н е о л а р д ы н т о п т а р ы н ы ң т а н б а л а р ы ж а з ы л а д ы : М ы с а л ы , Р В г С 1 2 , S b C l 2 F . А л а й д а , с у т е к т і к ы ш к ы л д а р д а с у т е к а т о м ы ф о р м у л а д а ғ ы а л ғ а ш к ы о р ы н ғ а ж а з ы л а т ы н ы к а з і р д е с а к - т а л ы п о т ы р . И н т е р м е т а л д ы к к о с ы л ы с т а р д ы н ф о р м у л а л а р ы н д а ғ ы э л е м е н т т е р ж о ғ а р ы д а ғ ы д а й р е т п е н ж а з ы л а д ы . Б і р а к о л а р д ы н и о н д ы к с и п а т ы н т а н ы т у ү ш і н N a 3 B i 5 , н е ұ к с а с т а р ы н ѳ з а р а с а л ы с т ы р у қ а ж е т б о л ғ а н д а C u 5 Z n 8 , C u 5 C d 8 д е п е р е ж е н і б ұ з ы п т а ж а з а б е р е д і . Қ о с ы л ы с т а р д ы н , ж ү й е л і к а т а у л а р ы н д а о н ы к ү р а й т ы н а т о м - д а р д ы ң н е т о п т а р д ы ң а т ы , о л а р д ы н , с а н ы к е л т і р і л е д і . Ж о ғ а р ы д а а й т ы л ғ а н д а й к ә п т е г е н к ү р д е л і з а т т а р е к і б ө л і к т е н ( б и н а р л ы т и п ) т ұ р а д ы , н е о л а р д ы е к і б ѳ л і к т е н т ү р а т ы н д а й е т і п к а р а у ғ а б о л а д ы . С о н д а а л д ы м е н э л е к т р о н б ѳ л і г і ( к а т и о н ы ) а т а л а д ы . Б і р к о с ы л ы с т ы н е к і н е о д а н д а к ѳ п э л е к т р о н б ѳ л і г і б о л с а , о н д а 217
- Page 168 and 169: ды бір дэу молекула
- Page 170 and 171: § 1. Х И М И Я Л Ы Қ Р Е
- Page 172 and 173: энергиясын активті
- Page 174 and 175: Реакция журуі ,—,» H
- Page 176 and 177: реакцияларды мысал
- Page 178 and 179: А К + Б = АБ + К Бұл сх
- Page 180 and 181: арасындағы байланы
- Page 182 and 183: Химиялык, тепе-теңд
- Page 184 and 185: Ле-Шательенің (1887^ ж
- Page 186 and 187: ғылыми бағасы аса з
- Page 188 and 189: § 6. И З О Б А Р А Л Ы К
- Page 190 and 191: Тұракты қысымда өт
- Page 192 and 193: aHs>iaH6j ідН7 ідН8 fr оны
- Page 194 and 195: Гесс заңының маңыз
- Page 196 and 197: физикалық процесте
- Page 198 and 199: 71-сурет. Сутек пен и
- Page 200 and 201: AS = S2- S , = / In W2- R In Г ,=
- Page 202 and 203: күрделіленген сайы
- Page 204 and 205: Алекінші жағынан, р
- Page 206 and 207: Ал егер, органикалы
- Page 208 and 209: 75-сурет. Хлоридтерд
- Page 210 and 211: Бастапқы реагентте
- Page 212 and 213: оңға карай жүру мүм
- Page 214 and 215: р е а г е н т т е р г е
- Page 216 and 217: о с ы ғ а н о р а й к ө
- Page 220 and 221: ж о ғ а р ы д а ғ ы д а
- Page 222 and 223: § 5. Х И М И Я Л Ы Қ Қ О
- Page 224 and 225: 30-кесте Формуласы О
- Page 226 and 227: Орта тұздардың күр
- Page 228 and 229: Мысалы, — 1 О + 1 + 3 + 5
- Page 230 and 231: I Реакция кезіңде т
- Page 232 and 233: Мп0 2 + 4НС1 = МпСІ2 + СІ
- Page 234 and 235: КВгО, пероксокүкір
- Page 236 and 237: ға айналдырады. Суд
- Page 238 and 239: 2СН4 + С>2 = 2С 0 + 4Н2 АН°
- Page 240 and 241: байкалады. Ол «бөлі
- Page 242 and 243: қиын металдарды ба
- Page 244 and 245: 32-кесте Периодтык с
- Page 246 and 247: 3 84-сурет. Ауа сұйыл
- Page 248 and 249: Кѳптеген металдар
- Page 250 and 251: Келтірілген теңдеу
- Page 252 and 253: осылайша 2, 3, 4 т. т. м
- Page 254 and 255: екі жағындағы суды
- Page 256 and 257: Осыған байланысты
- Page 258 and 259: (не иондар) тербелм
- Page 260 and 261: г I wo г суда 0,15 0,13 0,11
- Page 262 and 263: § 3. ЕР1Т1 НДІЛЕРДІҢ
- Page 264 and 265: ғана диффузияланад
- Page 266 and 267: температурасы (t4) т
к ү р д е л і қ о с ы л ы с т а р д ы ң қ а т а р ы н а ж а т қ ы з а д ы . Б ұ л т о п т ы ж а й<br />
қ о с ы л ы с т а р д а ғ ы а т о м д а р ғ а ұ қ с а т ы п қ а р а у ғ а ә р і б і р ғ а н а э л е к т р т е -<br />
р і с т і к м ә н і м е н с и п а т т а у ғ а б о л а д ы .<br />
К ү р д е л і к о с ы л ы с т а р д ы ц ө з д е р і н қ ұ р а м ы н д а ғ ы т о п т ы ц т а б и ғ а -<br />
т ы н а о р а й е к і г е б ө л е д і : ж а й т о п т ы ж э н е к о м п л е к с т і т о п т ы к о с ы <br />
л ы с т а р . К о м п л е к с т і т о п т ы ң б а с т ы е р е к ш е л і г і — о н ы к ұ р а й т ы н<br />
б а с т ы о р т а л ы қ а т о м н ы ң к о о р д и н а ц и я с а н ы с о л э л е м е н т т і ц т о т ы ғ у<br />
д ә р е ж е с і н і ц а б с о л ю т м ә н і н е н ж о ғ а р ы б о л ы п к е л е д і . М ы с а л ы ,<br />
N H ^ ж ә н е P O ! - т о п т а р ы н д а ғ ы о р т а л ы қ а т о м д а р д ы ц к о о р д и н а <br />
ц и я с а н ы 4 ж э н е 8 о л а р д ы ц т о т ы ғ у д э р е ж е л е р і н і ц а б с о л ю т<br />
м ә н д е р і н е н ( 3 п е н 5 ) ү л к е н , с о н д ы к т а н к о м п л е к с т і т о п т а р ғ а<br />
ж а т а д ы . Ж а й т о п т а р д ы ц м ұ н д а й к а с и е т і б о л м а й д ы .<br />
Қ ұ р а м ы н д а<br />
ж а й т о б ы б а р к ү р д е л і к о с ы л ы с т а р д ы ц ө з і н ү ш к е<br />
б ө л і п к а р а у ғ а б о л а д ы : с у б к о м п л е к с т і к о с ы л ы с т а р , п е р к о с ы л ы с т а р ,<br />
с у б к о с ы л ы с т а р .<br />
С у б к о м п л е к с т і к о с ы л ы с т а р д а э л е к т р о ц ы р а к э л е м е н т т і ц а т о м ы<br />
б а с к а э л е к т р т е р і с і р е к э л е м е н т т і ц а т о м д а р ы м е н ә р т ү р л і х и м и я л ы к<br />
б а й л а н ы с т ү з е д і , н е м е с е , к е р і с і н ш е , э л е к т р т е р і с э л е м е н т т і ц а т о м ы<br />
б а с к а э л е к т р о н э л е м е н т т і ц а т о м д а р ы м е н ә р т ү р л і б а й л а н ы с б е р е д і .<br />
О ғ а н м ы с а л р е т і н д е д и о к с о у р а н х л о р и д і н U O 2C I 2 а л а й ы к , м ұ н д а<br />
у р а н а т о м ы о т т е к а т о м ы м е н к о в а л е н т т і , а л х л о р м е н и о н д ы р а к<br />
б а й л а н ы с п е н б а й л а н ы с ы п т ұ р . Е г е р н а т р и й а м и д і н N a N H 2 к а р а -<br />
с а к , м ұ н д а а з о т а т о м ы н ы ц с у т е к п е н к о в а л е н т т і , а л н а т р и й а т о м ы <br />
м е н и о н д ы б а й л а н ы с т ү з е т і н і н к ө р е м і з . Б ұ л е к і к о с ы л ы с т ы ц<br />
е к е у і н і н і ц қ ү р а м ы н д а д а о ц ж э н е т е р і с ж а й т о п т а р д ы ц б а р<br />
е к е н д і г і к ө р і н і п т ұ р . С о н д ы к т а н о л а р д ы т а б и ғ а т ы б о й ы н ш а<br />
ж о ғ а р ы д а к е л т і р і л г е н ж а й к о с ы л ы с т а р д ы ц к л а с с и ф и к а ц и я с ы<br />
б о й ы н ш а к а р а ғ а н д ұ р ы с , я ғ н и ж а й т ұ з д а р ғ а н е ж а р т ы л а й т ұ з -<br />
д а р ғ а ж а т к ы з у о р ы н д ы . С у б к о м п л е к с т е р д і ц к а т а р ы н д а а с а<br />
м а ц ы з д ы г и д р о к о с ы л ы с т а р б а р . С о л а р д ы ц б а с т ы с ы г и д р о к с и д т е р -<br />
н е г і з д е р м е н о т т е к т і к ы ш к ы л д а р . Н е г і з д е р д і ц қ ү р а м ы н д а ғ ы<br />
о т т е к а т о м ы с у т е к п е н к о в а л е н т т і б а й л а н ы с с а , а к т и в т і м е т а л д а р м е н<br />
и о н д ы б а й л а н ы с а д ы . Қ ы ш к ы л д а р д а , к е р і с і н ш е , о т т е к а т о м ы<br />
ж а н ы н д а ғ ы э л е к т р о ц ы р а к э л е м е н т т і ц а т о м ы м е н к о в а л е н т т і б а й л а <br />
н ы с ы п , с у т е к п е н и о н д ы л а у б а й л а н ы с к а т ү с е д і . А м ф о т е р л і г и д -<br />
р о к с и д т е р д е е к і б а й л а н ы с т ы ц с и п а т ы у к с а с т а у к е л е т і н д і к т е н<br />
к а с и е т т е р і д е е к і ж а к т ы б о л ы п к е л е д і .<br />
П е р к о с ы л ы с т а р д ы к а з а к ш а а с к ы н к о с ы л ы с т а р д е п т е а т а й д ы .<br />
О л а р д ы ц қ ұ р а м ы н д а б і р і м е н - б і р і к о в а л е н т т і б а й л а н ы с к а н т о т ы қ -<br />
т ы р ғ ы ш э л е м е н т т е р д і ц а т о м д а р ы б о л а д ы . Е г е р о н д а й а т о м д а р<br />
б і р д е й б о л с а и з о м е р - к о с ы л ы с т а р ш ы ғ а д ы : — S — S — п е р с у л ь -<br />
ф и д т е р — О — О — п е р е к с и д т е р , а л к о в а л е н т т і б а й л а н ы с к а н<br />
а т о м д а р ә р т ү р л і б о л с а г е т е р о п е р к о с ы л ы с т а р т ү з і л е д і : — S — О —<br />
т и о о к с и д т е р , — N — О — н и т р о о к с и д т е р т . б . П е р к о с ы л ы с т а р -<br />
д ы ц і ш і н д е а с а м а ц ы з д ы л а р ы п е р о к с и д т е р б о л ы п е с е п т е л е д і .<br />
П е р о к с и д т е р д і ц к а т а р ы н а қ ұ р а м ы н д а O r т о б ы б а р с у п е р о к с и д -<br />
т е р ж э н е О - Г т о б ы б а р о з о н и д т е р д е ж а т а д ы .<br />
С у б к о с ы л ы с т а р д е п к ұ р а м ы н д а э л е к т р о ц э л е м е н т т е р д і ц а т о м <br />
д а р ы ѳ з а р а б а й л а н ы с к а н т о п т а р ы б а р з а т т а р д ы а й т а д ы . О л а р д ы<br />
д а и з о - ж э н е г е т е р о с у б к о с ы л ы с т а р д е п б е л у г е б о л а д ы . Х и м и я д а<br />
216