You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
химиясы өнеркәсібінің өнімдері 1 /3 еседей өсті. 1976 жылы химиялык<br />
талшықтардын, өндірілген мөлшері 1 млн. тоннаға жетті.<br />
1985 жылы біздің еліміз «ССРО халык шаруашылығын химияландырудың<br />
2000 жылға дейінгі аралыктағы комплексті программасын»<br />
қабылдады. Оның іске асуы химия енеркәсібінің<br />
ж едел қарқынмен дамуына тікелей тәуелді. Сондыкт'йн осы комплексті<br />
программаға сай 12-бесжылдыктың (1986— 90 жылдар)<br />
соңында, 1985 жылмен салыстырғанда химия ѳнімдерінін мөлшері<br />
130— 131 % молаюы тиіс, ал оның соңғы 10 жылдың ішінде 2 еседей<br />
артатын болады. Сонда бүкіл ѳнеркэсіп өндірісін алғанда химия<br />
өнімдерінің үлесі 8% -ке ж етуге тиіс.<br />
§ 5. К .А З А Қ С Т А Н Н Ы Н , Х И М И Я Ѳ Н Е Р К Э С І Б І<br />
Қ азакстанда Октябрь революциясына дейін айтарлықтай<br />
химия енеркәсібі болған ж ок. Шымкентте кішкене сантонин<br />
заводы ғана болған. Химия ғылымы, химия өнеркәсібі болмағанмен,<br />
халық кейбір химиялық процестерді тауып, біліп керегіне<br />
жараткан.<br />
Ел ішінде ертеден өріс алған кейбір химиялык процестердің<br />
мысалдарын келтіруге болады. Ол ѳздігінен, немесе от пен күннің<br />
кызуынан жүретін процестер: еріту, суалту процестері — тұз<br />
кайтану, сақар ж асау; айдау процестері — қи майын, сүйек<br />
майын айдап алу; ашыту, ұйыту, іріту процестері — мал сүтінен<br />
айран, кымыз, шүбат, ірімшік, құрт т. б. ж асау; тері илеу; сабын<br />
қайнату; экстракциялау, шаймалау (выщелачивание) процестері<br />
— есімдік бойындағы бояуларды (томар бояу, кына т. б.)<br />
шығарып алып, шүберек, ж үн, тері, сүйек, ағаш бояу; минералдық<br />
бояулар ж асау — ж оса, кѳктас т. т. баска бояуларға,<br />
сырға айналдырып ағаш, кыш, тас (зират) заттарын сырлау,<br />
осылардан кіреуке де (глазурь) ж асаған; металл өңдеу — зергер<br />
үсталар кей металдардан (Fe, Au, Ag, Sn, Pb, Cu) түрлі бұйымдар<br />
ж асаған, оларды өңдей білген.<br />
Бірінші бесжылдык кезінде ж аңадан химия өнеркәсіп орындарын<br />
сала бастағанда, Қ азақстанда да 30-жы лдардан бастап, әуелі<br />
Ақтөбеде, сонан сон басқа жерлерде, химия ѳндіріс орындары<br />
салынып, қазіргі кезде ж аңадан құрылған қуатты химия өнеркәсібі<br />
бар.<br />
Бүгінде Қ азакстанда қалыптаскан химия өнеркәсібі бүкіл<br />
Советтер Одағы бойынша жетекші орындардыц біріне ие болып<br />
отыр. Мысалы, біздіц республикамызда бүкіл елімізде өндірілетін<br />
сары фосфордың 90% -тен астамы, кальций карбидінің 70% , хром<br />
косылыстарыныц 45% , фосфор тыцайтқыштарыныц 14%-тейі<br />
шығарылады. Мұнымен коса кір алғыш заттар (техникалык<br />
фосфор тұздары ), жемдік фосфоттар, күрделі азотты тыцайткыштар,<br />
күкірт кышкылы, ацетилен, ацетальдегид, каучуктер, химиялык<br />
талшықтар (поливинилхлорид, полиакрилонитрил, фенилон),<br />
пластмассалар (полиэтилен, полистирол, полипропилен т. б .),<br />
хлор, сода, бор тұздары, ас тұзы, натрий сульфаты мен сульфиді,<br />
16
Change language