You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
алатындай активті энергиясы бар молекулалардыц улесін кѳрсетеді.<br />
Олай болса реакцияныц жылдамдығы (г) жүйедегі барлык<br />
соқтығысулар санын бойында активтік энергиясы бар бѳлшектердіц<br />
соқтығысуыныц үлесіне көбейткенде шығуға тиіс. Сондыктан<br />
Аррениус тецдеуіндегі бірінші көбейткішА жүйедеғі барлык<br />
молекулалык соктығысулар санына дәл келуі керек. Шынында<br />
кейбір газ күйіндегі заттардыц әрекеттесуі бул зацдылыкка<br />
жаксы бағынады. Мысалы, 700°С температурада йодты сутектіц<br />
ыдырауыныц жылдамдық константасы 2 , 1 0 - 1 0 3 л.моль^ сек~ 1<br />
ал оныц эксперимент жүзіндегі сан мбні 1,57 • 10 3.<br />
Соқтығысулар санына сай есептелген көптеген реакциялардыц<br />
жылдамдык константалары эксперимент жүзіндегіден әлдеқайда<br />
жоғары болып шығады. Яғни, бойында активтік энергия болғанына<br />
қарамастан белшектердіц әрекеттесе алмайтын тағы басқа<br />
сёбептері болуы мүмкін. Активті күйге ауыскан молекулалар ец<br />
әуелі әздерініц атомдарынын арасындағы химиялык байланыстарды<br />
босандатып, не үзіп, басқа атомдармен жаца байланысқа<br />
түсуге бейімделеді-. Әрекеттесетін бастапкы молекулалардыц атомдарыныц<br />
арасында байланыс саны кѳп болса, соқтығыскан<br />
кездегі энергия тек кажетті байланысқа берілуі шарт. Сонда<br />
ғана активті бѳлшектердіц соқтығысуы химиялык реакцияға<br />
жеткізеді. Будан әрекеттесетін молекулалардыц бойында активтік<br />
энергия болумен қатар олар соқтығысқан жерде тиімді бағдарланып<br />
орналасуы қажет деген қортынды шығарамыз.<br />
Бастапкы заттар реакция ѳнімдеріне айналмай түрып ец<br />
алғаш түраксыз уакытша біріккен агрегат — а к т и в тел ген<br />
комплекс түзеді. Активтендіру энергиясы мен бѳлшектердіц<br />
соктығысқан жерде геометриялык жағынан тиімді бағдарланып<br />
орналасуыныц ѳзі осы активтелген комплексті түзу үшін қажет.<br />
Оныц табиғатын валенттік байланыс (ВБ) әдісініц негізінде<br />
Лондон түсіндіріп берді. Химиялық байланыспаған атомдардыц,,<br />
электрон бүлттарыныц өзара тебісуі нәтижесінде энергетикалык<br />
барьер (тосқауыл) туады. Активтелген комплекстің бойындағы<br />
энергия будан артып түсіп, тым үлкен болатындықтан ол тұрақсыз<br />
күйде болады. Активтелген комплекстіц түрілуі реакцияныц жүруіне<br />
кепіл бола бермейді, ѳйткені ол бастапқы заттарға қайта<br />
ыдырап кете алады. Табиғаты бойынша алғанда активтелген<br />
комплексті химиялық қосылыс деуге келмейді, сондықтан оған<br />
валенттік бұрыштар, атомдар аралығы тәрізді ұғымдарды колдануға<br />
болмайды. Активтенген комплекстіц түзілуін сутек пен<br />
иодтыц әрекеттесіп иодсутек беруінен кѳруге болады:<br />
Н Н I Н -I<br />
н Н I Н -І<br />
бастапкы заттар активтелген комплекс реакция ѳнімдері.<br />
171
Change language