You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
у — жылдамдыктың температуралық коэффициенті, жоғарыда<br />
айтқандай оның мәні 2—4 аралығында жатады. Бұл катынастардың<br />
жуықтан орындалатынына карамастан көптеген процестердің<br />
температураға тәуелділігін білу маңызды роль аткарады.<br />
Айталық, t градус температурада 1 сағатта аяқталатын реакция<br />
t — 100 градуста 1-210, яғни 1000 сағатка немесе 40 күнге<br />
созылады, ал ^+ІОО градуста не бары Ь 2 _ 1 0 = 3,6 секундта<br />
өтеді.<br />
Қызудың аз ғана жоғарылауы химиялық процестіц жүру<br />
жылдамдығын неге арттырады. Температура артқанда бөлшектердің<br />
қозғалысы шапшацдап, соқтығысу саны көбейеді. Бірақ<br />
температура 1 0 градусқа жоғарылағанда бөлшектердің жылдамдыгы<br />
бар болтаны 1—2% қана артады екен. Соған қарамастан<br />
жылдамдықтыц күрт өзгеруінің сырын түсіну үшін әрекеттесетін<br />
ортада болатын активті бөлшектермен, олардыц ерекшеліктерімен<br />
танысқан жөн.<br />
Кез келген химиялық реакция жүру үшін кажетті әрі жеткілікті<br />
шарт — тек бөлшектердіц өзара соқтығысуы ғана болса,<br />
онда бірдей концентрациялы реагенттердіц әрекеттесу Жылдамдығыныц<br />
әр түрлі болуын түсіндіре алмас едік. Әр соқтығысудыц<br />
нәтижесінде әрекеттесу акты туа берсе, реакция атаулыныц бәрі<br />
қопарылыстыц жылдамдығындай шапшандықпен жүрер еді. Шынында<br />
1 с м 3 көлемдегі газдыц молекулаларынын соқтығысу саны<br />
бойынша жылдамдығын есептеп тапсақ, ол іс жүзіндегі жылдамдықтан<br />
миллиардтаған есе асып түсер еді.<br />
Қозғалыстағы бөлшектердіц бәрініц жылдамдығы бірдей болуы<br />
мумкін емес. Егер Максвелл зацына орай молекулалардыц кинетикалық<br />
энергиясы бойынша таралу қисығын салсақ (65-сурет)<br />
олардыц негізгі дені орташа бір жылдамдыкпен қозғалып, соған<br />
сай орташа кинетикалық энергияға ие болатынын көреміз. Ал<br />
біразынын, энергиясы одан көп не азырак боладу.<br />
Әрекеттесетін бөлшектердіц соқтығысқан<br />
кездегі энергиясы олардыц<br />
электрон қауыздарыныц бірін-бірі тебу<br />
күшінен басым болуы кажет, яғни барлык<br />
соқтығысулардыц бәрі емес, тек<br />
.активті соктығысулар ғана реакция<br />
жүруіне әкеп соғады. Міне осындай<br />
«активті» деп аталған молекулалардыц<br />
жылдамдығы орташа жылдамдықтан<br />
жоғары, соған сай энергиясы да мол<br />
болып келуі тиіс. Активті молекулалардыц<br />
энергия қоры олар түйіскен жерде<br />
эрекеттесе алатындай дэрежеде болады.<br />
Кез келген активсіз молекуланы<br />
активті ету үшін оныц кинетикалық<br />
65-сурет. Газдардыц екі Ті<br />
жэне Т2 температурадағы<br />
молекулаларынын<br />
кинетикалық энергиясы<br />
бойынша таралуы
Change language