Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ды бір дэу молекула деп карайды. Қовалентті байланыс берік<br />
ұстайтындықтан, атомдык торлы кристалдык заттар ѳте катты,<br />
балку температуралары жоғары болады. Мысалы, алмаз,<br />
кремний карбиді SiC, алюминий нитриді т. б.<br />
Иондык, торлы заттардын, түйіндеріне он жэне теріс зарядты<br />
иондар кезектесіп орналасады (63-сурет), олар ѳзара иондык<br />
байланыс аркылы берік косылыскан. Осынын салдарынан иондык<br />
торлы заттар да, киын балкитын заттар катарына жатады.<br />
Қатты заттардын кѳпшілігінін кристалдык торы иондык болады.<br />
Мысалы, тотык, негіз жэне тұздардың кѳпшілігі.<br />
Металдык, торлы кристалдар — металдарда болады, олардын<br />
туйіндерінде нейтрал атом мен он иондар орналасады, түйін<br />
арасында бос электрондар болады. Бос электрондардын-«злекгрон<br />
газының» болуы металдарға тэн ерекше касиет электр ѳтківгіштікті<br />
тудырады.<br />
Кристалды сипаттаушы бір манызды шаманы тордын констан<br />
т а с ы (d) деп атайды; ол кристалл түзуші екі бөлшектің<br />
ңентрлерінің ең кіші ара алшактығын көрсететін шама, мысалы,<br />
NaCl үшін d = 0,281 нм, металдык натрий атомы үшін d = 0,378 нм.<br />
Осыдан атом мен иондардын радиустары на<br />
кѳшуге боладьі- Егер, мысалга алынып ѳткен натрийдін атомдары<br />
шар формалы жэне кристалл ішінде біріне-бірі жанасып түрады<br />
деп келіссек, онда көрші атомдардын центрлерінін ара алшактығы<br />
олардын радиустарынын қосындысына тең болады. Осыдан<br />
натрий атомынын ридиусын (г) табу онай:<br />
= 0,189 нм<br />
Ион радиусын табу үшін тор константасыньщ шамасын білгеннен<br />
баска, кѳрші екі ионнын біреуінің радиусын білу қажет,<br />
ѳйткені эр аттас иондардын радиустары бірдей бола алмайды<br />
(64-сурет).<br />
Оптикалык эдістер жэрдемімея кейбір иондардын радиустары<br />
табылган болатын, мысалы, Ғ' —0,133 нм, 0 = 0,132 нм міне,<br />
осыған сүйене отырып баска иондардын радиустарын есептеп,<br />
одан келесі иондардын радиустарын<br />
табатын болды. Мысалы, натрий<br />
фториді торынын константасы<br />
d — 0,231 нм, ал фтор ионынын<br />
г = 0,133 нм-ге тен екендігі бёлгілі<br />
болғандықтан, натрий ионынын радиусы<br />
табылады:<br />
64-сурет. Кристалл ішінде<br />
түйісіп тұрған эр аттас<br />
иондар<br />
rNa = 0,231 -0,133 = 0,098 нм<br />
Натрий ионынын радиусы белгілі<br />
болғандықтан (натрий хлориді торынын<br />
константасы белгілі), хлор<br />
ионынын радиусын есептеп шыгаруга<br />
болады:<br />
гс, = 0,281 — 0,098 = 0,183 нм
Change language