Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
бір тәртіп, дұрыстық болса, ол зат<br />
катты күйде болған кезде ғана<br />
болады.<br />
Қатты заттар а м о р ф т ы жэне<br />
к р и с т а л д ы к деп екіге бѳлінеді.<br />
Аморфты заттар дейтініміз тэртіпсіз<br />
тіркескен молекулалар агрегаты.<br />
Аморфты заттарды кыздырғанда,<br />
әуелі біртіндеп жұмсап, сонан<br />
сон, сұйылып, акырында ағатындай<br />
күйге келеді. Бұлардың белгілі<br />
балку нүктесі жок. Аморфты заттарды<br />
тұткырлығы күшті сұйык деп<br />
карайды. ІІІын мағынасындағы<br />
катты заттар — кристалдык заттар. 62-сурет. Кристалдық тор<br />
Кристалдык заттардын, кристалы<br />
белгілі дүрыс формада болуын оның ішіндегі, оны түзуші бөлшектердің<br />
дұрыс тәртіппен орналасуының сырткы көрінісі болар<br />
деп ертеден жорамалдайтын. 1912 жылы кристалдарды рентген<br />
сәулесі жәрдемімен зерттегенде бұл жорамалдың дұрыс екендігі<br />
аныкталды.<br />
Кристалл түзуші бөлшектер кеңістіктің кесімді нүктелерінде<br />
тәртіппен орналасады. Сондай нүктерлер кауымын кеңістік<br />
торы не кристалдык тор дейді. Кристалдык тор сол<br />
заттын, кұрылымының геометриялык формасын кѳрсетеді. Зат<br />
бѳлшектері орналаскан нүктелерді тордың түйіндері дейді (62-<br />
сурет).<br />
Тордың түйіндеріне орналасатын бөлшектің түріне карай төрт<br />
түрлі — молекулалык, атомдык, иондык жэне металдык тор<br />
болады (63-сурет).<br />
Молекулалык, торлы катты заттардын, кристалдарынын, түйіндерінде<br />
полюсті не полюссіз молекулалар орналасады, олар молекула<br />
аралык күштер (ван-дер-ваальс күштері) аркылы бірбіріне<br />
тартылып түрады. Бұл тарту эрине надіар, сондыктан<br />
молекулалык — қүрылымды кристалдык 'заттардын, қаттылығы<br />
кем, балку температуралары тѳмен болады. Мысалы: органикалык<br />
заттардын, кѳпшілігі (глюкоза, сахароза т. б.), катты күйдегі<br />
су, кѳмір ангидриді, аммиак.<br />
Атомдык, торлы кристалдык заттардын, түйіндерінде атомдар<br />
орналасады, олар коваленттік байланыс аркылы ілініскен<br />
(63-суретте сызыкпен кѳрсетілді). Барлык байланыстыц мэні<br />
бірдей болгандыктан жеке молекулалар болмай, куллі кристал-<br />
Лтомдыд Молекулалык И0НДЫҚ Металдык<br />
£ Э С Э<br />
Ө Ө Ө Ө О Ө О Ө<br />
• • •<br />
3) т) $1©ѳ©ѳ©о®о<br />
(£3 ө ©ө ѳ о'©’о‘ѳ<br />
63-сурет. Кристалдық торлардың негізгі түрлері<br />
165
Change language