Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
машылыктары бар. Бірінші, Ван-дер-Ваальс күштері валенттік<br />
күштеріне қарағанда әлсіз күштер олардын энергиясы 4,184 —<br />
12,5 кДж/моль аралығында болады, ал химиялық байланыстьщ<br />
энергиясы шамамен 418,4 кДж/моль. Екінші, Ван-дер-Ваальс<br />
күштерінін эсер ету радиусы валенттілік күштерінін эсер<br />
ететін радиустарынан үлкендеу болады. Мысалы, иод Ь<br />
молекуласындағы I — I байланысыньщ узындыгы 0,268 нм, ал<br />
кристалл күйде иод молекулаларынын аракашыктығы 0,354 нм.<br />
§ '5. С У Т Е К Т І К Б А Й Л А Н Ы С<br />
60-суретте инертті газдар мен курамы СХ4 формуласымен<br />
ѳрнектелетін қосылыстардын қайнау температуралары келтірілген.<br />
Мүндағы X деп отырғанымыз Н, Ғ, С1 жэне Вг атомдары. Абциссалар<br />
осіне инертті газ немесе Х-атомы орналаскан, периодтардын<br />
нөмірлері, ал ординаталар осіне Кельвин шкаласы бойынша<br />
алынған температуранын мәндері салынған. 60-сурттен период<br />
нөмірі арткан сайын инертті газдар мен СХ+ косылыстарыньщ<br />
кайнау темгіератураларынын артатынын көреміз. Бұл заңдылык<br />
былай түсіндіріледі. Қосылыстын кайнау температурасы молекулалардын<br />
өзара тартылысу күшіне тәуелді. Молекулалар неғурлым<br />
мықты тартылысатын болса, косылыстын қайнау температурасы<br />
соғұрлым жоғары болады. Баскаша айтканда косылыстын<br />
кайнау температурасы сол косылысты кұрайтын молекулалардың<br />
ѳзара байланысыньщ беріктігін кѳрсетеді. Мысалы,<br />
көміртек тетрабромидінін кайнау температурасы көміртек тетрафторидінікінен<br />
жогары, демек, СВг4 молекулалары СҒ4 молекулаларына<br />
карағанда берігірек байланыскан, баскаша айтканда,<br />
СВг4 молекулаларын байланыстыратын Ван-дер-Ваальс куштерінін<br />
шамасы СҒ4 молекулаларын байланыстыратын Ван-дер-<br />
Ваальс күштерінін шамасынан үлкен. Ал, периодтык нѳмірі<br />
ұлғайған сайын СХ4 молекуласындагы электрондардын саны<br />
да кѳбейеді. Демек, косылыстын кайнау температурасы онын<br />
молекуласындагы электрондардын санымен аныкталады. Сонымен,<br />
карастырылған мысалдан мынадай зандылыкты байкаймыз:<br />
б ір типтес молекулаларды ѳзара байланыстыратын<br />
Ван-дер-Ваальс куштерінін шамасы м о -<br />
лекуладағы электрондар саны кѳбейген сайын<br />
артады.<br />
61-суретте VI негізгі топ элементтерінін сутекті косылыстарының<br />
кайнау температуралары келтірілген. Теллурсутектен<br />
селенсутекке, ал одан күкіртсутекке ауысканда молекуладағы<br />
электрондардын саны азаяды, демек, жоғарыда тұжырымдалған<br />
зандылык бойынша косылыстардьщ кайнау температулары тѳмендеуі<br />
керек. Бүл болжам тәжірибе жүзінде орындалады (61-<br />
сурет). Енді күкіртсутек пен суды салыстырайык. Су молекуласындағы<br />
электрондардын саны күкіртсутектікінен аз, сондыктан<br />
судын кайнау температурасы күкіртсутектікінен тѳмен болу<br />
керек. 61-суреттегі H 2S, НгЭе жэне НгТе аркылы ѳтетін түзуді<br />
экстраполяциялап, судын кайнау гемпературасын аныктасак,
Change language