2 не
2 не 2 не
сиякты хлор ионы натрийдіц алты ионымен коршалған. Ионды коршап тұрған карсы зарядталган иондар саны сол ионнын координациялык саны деп аталады. Қарастырған мысалымызда натрий мен хлор иондарынын координациялык сандары алтыға тец (53-сурет). 53-суреттен мынаны байқаймыз. Натрий ионы, октаэдрдіц центрінде орналаскан. Мұндай коршауды октаэдрлік коршау, не болмаса октаэдрлік координация деп атайды. Сонымен, қосылыстағы ионныц координациялык саны алтыға тец болғанда, ол ион карсы зарядталган иондардын октаэдрлік коршауында болады. Енді цезий хлоридініц кристалдык кұрылысын карастырайық. Церий хлоридінде цезий катионы хлордыц сегіз ионымен коршалған, демек, цезий катионыныц координациялык саны сегізге тец. Дэл осы сияқты хлор анионыныц координациялык саны да сегіз 54-суреттен координациялык сан сегізге теқ болғанда орталык ион кубтыц центріне, ал оны қоршаушы карама-карсы зарядталган иондар кубтыц тѳбесіне орналасатынын кѳреміз. Мұндай коршау — кубтық коршау не болмаса кубтык координация деп аталады. Демек координациялык сан сегізге тец болғанда ион карсы зарядталган иондардын кубтыц коршауында болады. Мырыш алдамышында ZnS мырыш катионы мен сульфид анионыныц координациялык сандары тѳртке тец. Мұндай жағдайда орталык ион (мысалы, мырыш катионы) тетраэдрдіц центріне орналасады да, ал оны коршайтын карсы зарядталган иондар (мысалы, сульфид аниондапы) тетраэдрдіц тѳбелеріне орналасады. Демек, координациялык сан тѳртке тец болганда ион тетраэдрлік қоршауда болады. Сонымен, карастырылган мысалдардан иондык косылыстыц кұрылысы координациялык санмен сипатталатынын кѳрдік. Ал координациялык санныц мәні кристалды кұраушы иондар радиустарынын с алыстырмалы мѳлшеріне, баскаша айтканда, иондар радиустарынын катынастарына тэуелді. Катион ради'усыныц анион радиусына катынасы г+Д _ =0,41-=-0,73 аралыгында жатса, иондардын координациялык саны 6 -ға тең болады, демек, октаэдрлік координация түзіледі; катион радиусыныц анион радиусына катынасы г + / г- = 0,734- 1,37 аралығында болса, кубтык координация пайда болады; ион радиустарынын каты- 54-сурет.CsCl кристалындағы Cs+ мен Cl иондарынын орналасу реті 55-сурет. NaCI кұрылысы 150
25-кесте Кейбір ионды косы лы старды к куры лы стары Кѵбтык корлинация. Октаэлрлік корлинация. Тетраэдр.і ік корлинация. косылыс Г+/2Г- косылыс r*/r~ КОСЫЛЫС г+Jr- CsCI 0,91 NaCl 0,54 Zns 0,36 CsBr 0,83 NaJ 0,43 CsJ 0,77 KCl 0,72 TICI 0,83 RbJ 0,43 TIBr 0,77 насы г+/г- =0,23-=-0,41 аралығында болғанда тетраэдрлік координация пайда болады; 25-кестеде кейбір иондык косылыстардағы иондар радиустарынын катынастары жэне кұрылыстары келтірілген. Кәдімгі жағдайда иондык косылыстар — катты кристалдык заттар дедік. Олардыц кристалдык торыныц түйіндерінде эр аттас иондар алма-кезек орналаскан. 55-суретте NaCl кристалыныц кұрылысы келтірілген. Натрий хлоридініц кристалында эрбір ион карсы зарядталған алты ионмен шектелген. Оныц эрбірі ѳз кезегінде тағы да алты ионмен байланысады, т. с. с. Кристал кұрамында NaCl деген екі атомнан тұратын карапайым молекула жок. Бүкіл кристалды үлкен бір молекула деп есептеп, формуласын (N aC l), деп жазуга болады, я — үлкен сан. Ас тұзыныц NaCl деген карапайым формуласы кристалдағы катиондар мен аниондар саныныц катынасы бірге тец екенін гана кѳрсетеді. Дэл осы сиякты кальций хлоридініц СаСІг формуласы кристалда хлор аниондарыныц кальций катиондарынан екі есе кѳп екенін гана білдіреді. Сонымен, иондык косылыстардыц кристалдарында карапайым молекулалар болмайды. Бүкіл кристалды үлкен бір молекула деп карастыруға болады. Иондык. байланыс туралы казіргі заманғы ұғымдар. Бір иондык косылыстарды электростатикалык тұрғыдан карастырдық. Бірак казіргі заманғы үғымдар бойынша таза иондык байланыс болмайды. Кез келген иондык байланыстыц біраз болса да коваленттік сипаты бар. Басқаша айтканда электрон, Коссель теориясындагыдай, бір атомнан екінші атомга толык ауыспайды. Коссель теориясы бойынша байланыстырушы электрон булты анион деп есептелетін атомға карай толык ыгыскан, бірак кванттык механика бойынша электронныц катион мацында болу ыктималдығы нѳлге тец емес. Демек, байланыс еш уакытта таза иондык болмайды. Байланыстыц иондык дэрежесі косылысты кураушы атомдардыц электртерістіктерініц айырымына тэуелді. Атомдардыц электртерістіктерініц айырымы неғурлым үлкен болса, байланыстыц иондыгы согурлым жогары болады. 26-кестеде кейбір косылыстардагы байланыстыц иондык дэрежелері кѳрсетілген.
- Page 102 and 103: 3 . Э л е к т р о н д ы
- Page 104 and 105: Б і р і н ш і т о п т а
- Page 106 and 107: 17-к.есте К ей б ір э
- Page 108 and 109: н е 1 - д е н 7 - г е д е
- Page 110 and 111: П е р и о д т ы қ с и с
- Page 112 and 113: XIX ғасырдың аяғында
- Page 114 and 115: В а л е н т т і к б а й
- Page 116 and 117: м о л е к у л а т ү з г
- Page 118 and 119: Қ о з ғ а н к ү й д е г
- Page 120 and 121: VI негізгі топшадағ
- Page 122 and 123: 27-сурет. А м м иак м
- Page 124 and 125: т е н , э н е р г и я л
- Page 126 and 127: ( S + P x + P „ ) ЗІ-сурет
- Page 128 and 129: 35-сурет. а) ж а з ы қ
- Page 130 and 131: п а й д а л а н ы л м а
- Page 132 and 133: §6. КОВАЛЕНТТІК БАЙ
- Page 134 and 135: ^ ғ ков = = 130 ,9 + „1 5 4 =
- Page 136 and 137: о р б и т а л ь д а р ы
- Page 138 and 139: 1 ) Ж а к ь ш д а с у ш
- Page 140 and 141: ө з а р а б ү р к е с у
- Page 142 and 143: 41-сурет. Н2+ ионында
- Page 144 and 145: Б ұ л ф о р м у л а б о
- Page 146 and 147: С о н ы м е н , е к і н
- Page 148 and 149: 0 2 ғ2 Ne2 , So с. Vx — — f t
- Page 150 and 151: тартылысып, иондық
- Page 154 and 155: Кейбір қосылыстард
- Page 156 and 157: молекуладан С12 тұр
- Page 158 and 159: ныстарының диполь
- Page 160 and 161: машылыктары бар. Бі
- Page 162 and 163: молекула ішінде де
- Page 164 and 165: системада вертикал
- Page 166 and 167: түсті. Кейде түссіз
- Page 168 and 169: ды бір дэу молекула
- Page 170 and 171: § 1. Х И М И Я Л Ы Қ Р Е
- Page 172 and 173: энергиясын активті
- Page 174 and 175: Реакция журуі ,—,» H
- Page 176 and 177: реакцияларды мысал
- Page 178 and 179: А К + Б = АБ + К Бұл сх
- Page 180 and 181: арасындағы байланы
- Page 182 and 183: Химиялык, тепе-теңд
- Page 184 and 185: Ле-Шательенің (1887^ ж
- Page 186 and 187: ғылыми бағасы аса з
- Page 188 and 189: § 6. И З О Б А Р А Л Ы К
- Page 190 and 191: Тұракты қысымда өт
- Page 192 and 193: aHs>iaH6j ідН7 ідН8 fr оны
- Page 194 and 195: Гесс заңының маңыз
- Page 196 and 197: физикалық процесте
- Page 198 and 199: 71-сурет. Сутек пен и
- Page 200 and 201: AS = S2- S , = / In W2- R In Г ,=
сиякты хлор ионы натрийдіц алты ионымен коршалған. Ионды<br />
коршап тұрған карсы зарядталган иондар саны сол ионнын<br />
координациялык саны деп аталады. Қарастырған мысалымызда<br />
натрий мен хлор иондарынын координациялык сандары<br />
алтыға тец (53-сурет). 53-суреттен мынаны байқаймыз. Натрий<br />
ионы, октаэдрдіц центрінде орналаскан. Мұндай коршауды<br />
октаэдрлік коршау, не болмаса октаэдрлік координация<br />
деп атайды. Сонымен, қосылыстағы ионныц координациялык саны<br />
алтыға тец болғанда, ол ион карсы зарядталган иондардын<br />
октаэдрлік коршауында болады. Енді цезий хлоридініц кристалдык<br />
кұрылысын карастырайық.<br />
Церий хлоридінде цезий катионы хлордыц сегіз ионымен коршалған,<br />
демек, цезий катионыныц координациялык саны сегізге<br />
тец. Дэл осы сияқты хлор анионыныц координациялык саны<br />
да сегіз 54-суреттен координациялык сан сегізге теқ болғанда<br />
орталык ион кубтыц центріне, ал оны қоршаушы карама-карсы<br />
зарядталган иондар кубтыц тѳбесіне орналасатынын кѳреміз.<br />
Мұндай коршау — кубтық коршау не болмаса кубтык<br />
координация деп аталады. Демек координациялык<br />
сан сегізге тец болғанда ион карсы зарядталган иондардын<br />
кубтыц коршауында болады.<br />
Мырыш алдамышында ZnS мырыш катионы мен сульфид<br />
анионыныц координациялык сандары тѳртке тец. Мұндай жағдайда<br />
орталык ион (мысалы, мырыш катионы) тетраэдрдіц<br />
центріне орналасады да, ал оны коршайтын карсы зарядталган<br />
иондар (мысалы, сульфид аниондапы) тетраэдрдіц тѳбелеріне<br />
орналасады. Демек, координациялык сан тѳртке тец болганда<br />
ион тетраэдрлік қоршауда болады.<br />
Сонымен, карастырылган мысалдардан иондык косылыстыц<br />
кұрылысы координациялык санмен сипатталатынын кѳрдік. Ал<br />
координациялык санныц мәні кристалды кұраушы иондар радиустарынын<br />
с алыстырмалы мѳлшеріне, баскаша айтканда,<br />
иондар радиустарынын катынастарына тэуелді. Катион ради'усыныц<br />
анион радиусына катынасы г+Д _ =0,41-=-0,73 аралыгында<br />
жатса, иондардын координациялык саны 6 -ға тең болады,<br />
демек, октаэдрлік координация түзіледі; катион радиусыныц<br />
анион радиусына катынасы г + / г- = 0,734- 1,37 аралығында болса,<br />
кубтык координация пайда болады; ион радиустарынын каты-<br />
54-сурет.CsCl кристалындағы Cs+ мен Cl<br />
иондарынын орналасу реті<br />
55-сурет. NaCI<br />
кұрылысы<br />
150
Change language