Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
енгізілді. Бұл табыстардың ең бкстылары: химиялық реакцияларға<br />
зор эсер ететін катализаторлар (реакцияны тек тездету<br />
ғана емес, оны қажетті бағытта ж үр гізу), күшті қысымдар —<br />
10-1000 атмосфера жиі колданылады. Қөп реакцияларда катализатор<br />
мен қысым кабат қолданылады.<br />
Біркатар процестерге — металдың өзін, оның карбидін, азот<br />
қосылыстарын алғанда — жоғары 1000— 3000° температуралар<br />
қолданылады. Сонғы кезде жоғары температураны 3000°-тан<br />
асыратын болды. Кей процестерде тѳмен температура, абсолюттік<br />
нольге жуық температура колданылады.<br />
Біркатар химиялык процестерде оған эсер етуші баска факторларды<br />
— реакцияласушы заттардыц концентрациясын өсіру,<br />
жанасатын бетін ұлғайту, ультракүлгін сәулелерін түсіру, электр<br />
разрядтарымен эсер ету, циклон, плазма т. б. колданады.<br />
Электр энергиясы арзандаған сайын электрохимиялык, электротермиялык<br />
ѳндірістер кѳбейді.<br />
Химиялык, механикалык, термиялык эрекеттерге тѳзімді<br />
материалдардыц алыну, мысалы, арнайы құймалар, резиналар,<br />
пластмассалар, химиялык тұракты желім, зам азка т. б. бұрын<br />
колданьглмаған химиялык процестерді ѳткізуге мүмкіншілік<br />
туғызды.<br />
Процестіц әнімділігін арттыру үшін ауа орнына оттек қолданылатын<br />
болды.<br />
Өндірісті үздіксіз ету, оны автоматтандыру, механикаландыру<br />
химиялык технологияда да кец колданылуда.<br />
§4. Х И М И Я Ѳ Н Е Р К Э С І Б І<br />
Россияда осыдан 1000 жыл бүрын химиялык ѳндірістіц кейбір<br />
түрлері болған, ол түз кайнату, минерал бояуларын ж асау.<br />
XIV ғасырда Россияда мылтык дәрісі шығарылған. Кейінде ашылған<br />
жацалыктардыц мацыздыларын атап кетейік:<br />
I Петр уакытында' химия, металлургия ѳндірістері біраз ѳркендейді<br />
бояулар, азот кышкылы, күкірт, ашудастар ѳндіріледі. Петрдін. өзі кендердің<br />
химиялыканализінжасаған.<br />
1724 ж. Россия ғылымакадемиясыашылды.<br />
1748 ж. М. В. Ломоносов химияныңнегізгі заңы—материясақталу заңын<br />
ашты. 1748 ж. М. В. Ломоносов бірінші химиялык. лаборатория ұйымдастырып,<br />
зерттеу, әрі оқыту жұмыстарынбастады.<br />
1755 ж. Москвада бірінші университет ашылды.<br />
1764 ж. Россия академигі Лаксмансода алудыжолға қойды.<br />
1801ж. В. В. Петров электрдоғасынашты.<br />
1805 ж. камералыәдіспен күкірт кышқылыналу заводыістейбастайды.<br />
1807 ж. Двигубскийдіңтұңғышхимияокулыгышыкты.<br />
1811ж. хромтұздарыныңбірінші заводыашылды.<br />
1837 ж. Россия академигі Б. С. Якобигальванопластиканыашты.<br />
1840 ж. Россия академигі Г. И. Гесс жылу эффектілері тұрактылығызакын<br />
ашты. 1842 ж. Н. Н. Зинин нитробензолдытотыксыздандыру аркылыанилин,<br />
алудын жолын табады. ХѴШғасырдың аяғы, XIXғасырдың бірінші жартысында<br />
Россияда химиялыкѳндіріс үйымдастырылдыдепсаналады.<br />
1858 ж. A. M. Бутлеров органикалық қосылыстар күрылысыныңтеориясынұсынды.<br />
12
Change language