Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
іске асыру күшейді, айталық<br />
XIX ғасырдың аяғында белгілі<br />
82 элементтен тек 26 элемент<br />
қана қолданылатын болса, қазіргі<br />
кезде белгілі 105 элементтің<br />
басым көпшілігінің ғылыми<br />
немесе техникальіқ маңызы бар.<br />
Қазіргі кезде мәлім болған.<br />
1000-нан аса изотоптар бар<br />
олардың да, біразы іс ж үзінде<br />
қолданылады, оның іш інде<br />
атомдык энергия алуға колданылатындары<br />
бар.<br />
Химиялык ж эне оган байланысты<br />
өнеркәсіптерде шикізат<br />
ретінде жаратылыстық катты<br />
заттармен катар, табиги мол<br />
газдар ж әне сұйық шикізат<br />
колданылатын болды. Ол жанғыш<br />
казбалар, ағаш , силикат,<br />
тұздар, түрлі кендер. Сонымен<br />
қабат ауа, табиғи және өнеркәсіптік<br />
газдар, теңіздер мен<br />
кәлдерден ж әне жерден шығарылатын<br />
ащы сулар.<br />
Соңғы кезде шешілуге таяу тұрған ірі мәселенің бірі — шикізатты<br />
толық пайдалану. Бұрын, шикізаттагы басты элемент<br />
пайдаланылып аралас жүрген элементтерге назар салмай, олар<br />
қалдык болып кететін. Мысалы, күкірт қышқылы өндірісінің<br />
қалдыктарында — қақ және тозаң түрінде — мыс, мышьяк, алтын,<br />
селен, теллур, таллий т. б. элементтер бар, ал күкірт кышкылымен<br />
салыстырганда селен 300, теллур 800, таллий 5000 есе кымбат.<br />
Ш икізат ж ѳнінде химия шешкен күрделі мәселенің бірі —<br />
азық-түлікке жарамды заттардың орнына азық-түлікке<br />
жарамсыз арзан шикізаттарды пайдалану. Мысалы,<br />
этил спиртін бұрын астықтан не картоптан жасайтын, ал казір<br />
ағаш қиқымьінан, газдан, мұнайдан, кағаз өндірісінің қалдықтарынан<br />
жасайтын болды. 1 т каучук ж асауға 2,2 т спирт,<br />
ол үшін 8 — 9 т қара бидай немесе 22 т картоп керек болатын,<br />
ал ағаш қиқымының 1 тоннасы 1 т картоп, не 300 кг дән орнына<br />
жүретіндігі бұл әдістің ѳте тиімді екендігін көрсетеді.<br />
Жаңа заттар синтездеу. Химия ғылымының соңғы<br />
кездердегі өте ірі табысының бірі — ж аңа заттар синтездеу.<br />
Әсіресе органикалық қосылыстардың бұрын бірін-біріне айналдыруға<br />
келмейді деп жүрген кластарын айналдырудың жолдары<br />
табылып, олар ендірістік масш табта игерілді. Соның нәтижесінде<br />
үлкен молекулалы қосылыстардың синтезі кең ѳріс алып, одан<br />
алынған синтетикалык материалдардың табиғи материалдарға<br />
қарағанда артық, әдемі, төзімді екендігі дәлелденіп жатыр.<br />
ю
Change language